ĐỀ TỰA TỔNG QUÁT
1Đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, ông là con vua Đa-vít và là vua Ít-ra-en.;2Các châm ngôn này nhằm giúp con ngườibiết lẽ khôn ngoan và nhận lời nghiêm huấn,hiểu được những lời lẽ thâm thuý cao sâu,
3đón nhận lời nghiêm huấn để biết cách xử sự khôn ngoan :biết sống công bình, công minh và chính trực.
4Các châm ngôn nàycũng nhằm giúp cho kẻ ngây thơ nên sáng suốt,cho giới trẻ thêm hiểu biết và thận trọng.
6Các châm ngôn này còn nhằm giúp ta hiểunhững châm ngôn và những lời bóng bẩy,những ngôn từ và câu đố của các bậc hiền nhân.
5Người khôn ngoan hãy nghe để được thêm kiến thức ;người hiểu biết hãy nghe, và sẽ tìm được lời hướng dẫn.
7Kính sợ ĐỨC CHÚA là bước đầu của tri thức.Kẻ ngu si khinh thường khôn ngoan và lời nghiêm huấn.
I. PHẦN MỞ ĐẦU NHỮNG LỜI HUẤN DỤ CỦA KHÔN NGOAN
8Người khôn tránh bạn xấuNày con, giáo huấn của cha, con hãy nghe,lời dạy của mẹ, con đừng gạt bỏ.9Vì những lời ấy sẽ là vòng hoa xinh con đội lên đầu,là vòng kiềng con đeo vào cổ.
10Này con, nếu bọn người tội lỗi có rủ rê con,con chớ bao giờ ưng thuận.
11Có thể chúng sẽ nói : "Lại đây với bọn tao.Ta hãy nằm chờ để ra tay hạ sát,rình cả đứa vô tội chẳng hề làm gì ta.
12Như tử thần, ta hãy nuốt sống ăn tươi bọn chúng,cho chúng phải sa vào âm phủngay lúc còn khoẻ mạnh an lành.
13Mọi của cải quý giá, ta sẽ chiếm hữu ;của cướp được, ta sẽ chất đầy nhà.
14Hãy cùng bọn tao đồng thuyền đồng hội,rồi ta sẽ ăn đủ chia đều."
15Này con, nếu chúng nói như vậy,con cũng đừng đi một đường với chúng,cố giữ chân con xa khỏi lối chúng đi.
16Chúng nhanh chân chạy theo điều dữ,lại vội vàng đổ máu người ta.
17Thật hoàn toàn vô íchkhi chim nhìn thấy lưới người giăng.
18Chúng có ngờ đâuchính chúng đang nằm chờ bị người ta sát hại,đang rình gây tai hại cho chính mình.
19Ai manh tâm trục lợi, số phận là thế đó.Của phi nghĩa cướp đi sinh mạng người chiếm đoạt.Đức Khôn Ngoan kêu gọi người khờ dại
20Đức Khôn Ngoan kêu to ngoài đường phố,cất tiếng nơi quảng trường,
21kêu gọi chỗ ồn ào náo nhiệt,tuyên bố nơi cổng thành :
22"Hỡi những kẻ ngây thơ khờ dại,các ngươi còn chuộng sự ngu dốt đến bao giờ ?Đến bao giờ kẻ nhạo báng còn ưa chế giễu,đứa ngu si còn khinh sự hiểu biết ?
23Hãy quay về nghe lời ta sửa dạy.Này ta tuôn đổ thần khí ta trên các ngươi,khiến các ngươi hiểu rõ lời ta dạy bảo.
24Vì khi ta gọi, các ngươi đã khước từ ;ta đưa tay ra, chẳng ai buồn để ý.
25Các ngươi đã coi thường mọi lời ta khuyên nhủ,đã không chấp nhận lời sửa dạy của ta.
26Còn ta, ta sẽ nhạo cười ngày ngươi gặp hoạ,sẽ chế giễu khi kinh hoàng ập xuống trên ngươi,
27khi kinh hoàng ập xuống như cơn bãovà tai hoạ đến tựa cuồng phong,khi cùng quẫn với đau thươngcứ trên ngươi mà giáng xuống.
28Lúc ấy thiên hạ sẽ kêu đến ta, nhưng ta chẳng đáp lời,sẽ kiếm tìm ta, nhưng không sao gặp được.
29Vì hiểu biết Đức Chúa, chúng chẳng ưa,kính sợ ĐỨC CHÚA, chúng không chọn,
30vì chúng không chấp nhận lời ta khuyên răn,và khinh nhờn điều ta sửa dạy,
31nên chúng phải gánh hậu quả việc chúng làm,chuốc vào thân hết mọi điều chúng toan tính.
32Ngây thơ mà bướng bỉnh, ắt sẽ phải thiệt thân ;ngu đần mà vô tâm, tránh sao khỏi tự diệt.
33Ai nghe ta sẽ sống an toàn,được yên ổn, chẳng sợ chi tai hoạ."
Những phúc lành do khôn ngoan ban tặng
1Này con, nếu lời thầy, con luôn nhận lấy,và huấn lệnh thầy, con hằng ấp ủ,2nếu con lắng tai nghe lẽ khôn ngoan,và hướng lòng theo sự hiểu biết,
3phải, nếu con cầu xin trí thông minh, van nài ơn hiểu biết,
4nếu con tìm khôn ngoan như tìm bạc,và lùng kiếm như thể kho tàng,
5thì lúc đó con sẽ hiểu thế nào là kính sợ ĐỨC CHÚA,và sẽ khám phá ra hiểu biết Thiên Chúa có nghĩa là gì.
6Vì chính ĐỨC CHÚA ban tặng khôn ngoan ;tri thức và hiểu biết là nhờ Người mà có.
7Ai ngay chính được Người trợ lực,Người thành khiên thuẫn cho kẻ sống thanh liêm,
8giữ gìn đường nẻo người chính trực,bảo vệ lối đi kẻ tín trung.
9Bấy giờ con sẽ hiểu thế nào là công bình,thế nào là chính trực công minh :đó là đường đưa tới hạnh phúc.
10Vì khôn ngoan sẽ vào tận lòng con,và tri thức khiến hồn con vui thú,
11óc thận trọng sẽ giữ gìn con,trí hiểu biết sẽ như người bảo vệ,
12để giải thoát con khỏi lối sống xấu xa,cứu con khỏi người nói những lời xằng bậy,
13khỏi những kẻ bỏ đường ngay chính, đi vào nẻo tối tăm ;
14chúng hả hê khi phạm điều ác,thích thú khi làm điều tồi tệ xấu xa.
15Đường chúng đầy uẩn khúc, lối chúng thật quanh co.
16Nhờ thế, con sẽ thoát khỏi người đàn bà trắc nết,khỏi người phụ nữ không quen cứ nói ngon nói ngọt.
17Người bạn đường thời son trẻ, ả đã bỏ rơi,giao ước của Thiên Chúa, ả hằng quên lãng.
18Nhà nó ở nghiêng về cõi chết,lối nó đi, dẫn tới các âm hồn.
19Kẻ theo nó rồi, không hề trở lại,chẳng ai tìm được đường về cõi sống.
20Như thế con sẽ bước đi trên đường người lương thiện,và dõi theo lối của chính nhân.
21Vì người ngay thẳng sẽ được an cư trong đất nước,người hoàn thiện sẽ lưu lại nơi đây.
22Còn ác nhân sẽ phải xa lìa quê cha đất tổ,phường bất trung sẽ bị trục xuất khỏi quê hương.
Thái độ đối với ĐỨC CHÚA
1Này con, đừng quên lãng giáo huấn của thầy,huấn lệnh của thầy, lòng con lo giữ trọn.2Vì nhờ đó, con sẽ được sống lâu trăm tuổi,và đầy tràn phúc lộc bình an.
3Ước chi ân tình và tín nghĩa chẳng hề lìa xa con,nhưng nên như vòng con đeo vào cổ,và được con ghi khắc tận đáy lòng.
4Như vậy, con sẽ được cả Thiên Chúa lẫn phàm nhânyêu thương và quý chuộng.
5Hãy hết lòng tin tưởng vào ĐỨC CHÚA,chớ hề cậy dựa vào hiểu biết của con.
6Hãy nhận biết Người trong mọi đường đi nước bước,Người sẽ san bằng đường nẻo con đi.
7Đừng tự coi mình là khôn ngoan,hãy kính sợ ĐỨC CHÚA và tránh xa sự dữ.
8Như thế, da thịt con sẽ được chữa lành,xương cốt con sẽ nên cứng cáp.
9Của cải làm ra, con hãy dùng mà tôn vinh ĐỨC CHÚA,và hãy dâng lên Người phần hoa lợi đầu mùa của con.
10Nhờ thế, kho chứa của con sẽ đầy ắp lúa thơmvà bồn ép sẽ tràn trề rượu mới.
11Này con, chớ khinh thường khi ĐỨC CHÚA sửa dạy con,đừng chán ngán khi Người khiển trách.
12Vì ĐỨC CHÚA khiển trách kẻ Người thương,như người cha xử với con yêu quý.Niềm vui của người khôn ngoan
13Hạnh phúc thay người được trí khôn ngoan,cũng như kẻ được tài phán đoán.
14Vì được khôn ngoan thì hơn được bạc,được hưởng lợi ích của khôn ngoan thì hơn được vàng.
15Khôn ngoan quý hơn cả trân châu,không bảo vật nào của con so sánh nổi.
16Bên hữu khôn ngoan là trường thọ,bên tả là danh giá giàu sang.
17Đường khôn ngoan là đường thú vị,nẻo khôn ngoan là nẻo bình an.
18Khôn ngoan chính là cây sự sốngđối với người nào nắm được khôn ngoan.Giữ được khôn ngoan quả là hạnh phúc.
19ĐỨC CHÚA dùng khôn ngoan đặt nền cho trái đất,dùng hiểu biết thiết lập các tầng trời.
20Nhờ tri thức của Người,vực sâu được khai mở và mây trời đổ mưa.
21Này con, đừng xao lãng,nhưng hãy cố gắng sống khôn ngoan và thận trọng :
22đó sẽ là sức sống cho tâm hồn, là đồ trang sức đeo nơi cổ.
23Rồi bước đường con đi sẽ an toàn,và chân con sẽ chẳng bao giờ vấp.
24Khi ngả lưng, con không khiếp sợ.Nằm xuống rồi là an giấc thảnh thơi.
25Đừng sợ chi khi kinh hãi bất thần ập xuống,hay kẻ ác xông vào tấn công.
26Vì ĐỨC CHÚA sẽ ở bên con,giữ chân con khỏi sa vào cạm bẫy.
27Khi có thể, con đừng từ chối làm điều lànhcho ai đáng được hưởng.
28Khi có thể cho ngay, thì con đừng có nói :"Đi đi, mai trở lại, rồi tôi sẽ cho anh."
29Đừng mưu hại tha nhân,hại người đang cùng con sống yên ổn.
30Đừng cãi cọ với ai vô cớ,khi họ chẳng làm gì để hại con.
31Chớ phân bì với ai tàn bạo,đừng chọn bất cứ con đường nào nó đã đi.
32Vì đối với ĐỨC CHÚA, kẻ gian tà là đồ ghê tởm ;còn những ai chính trực, thì Người nhận làm bạn tâm giao.
33ĐỨC CHÚA giáng lời chúc dữ xuống nhà kẻ gian ác,nhưng tuôn đổ phúc lànhtrên nơi ở của những người chính trực công minh.
34Chúa chế giễu đứa hay nhạo báng,nhưng thi ân cho kẻ khiêm nhường.
35Người khôn ngoan được hưởng phần vinh dự,kẻ khờ dại phải nhục nhã ê chề.
Để cho Đức Khôn Ngoan hướng dẫn
1Hỡi các con,hãy lắng nghe lời nghiêm huấn của bậc cha anh,và chú ý để hiểu cho tường.2Thật vậy, thầy ban cho các con lời khuyên quý báu ;đừng sao nhãng giáo huấn của thầy.
3Thuở xưa, khi thầy còn nhỏ dại trước mặt phụ thânvà được mẫu thân yêu dấu như con một,
4phụ thân vẫn thường dạy thầy rằng :"Hãy để tâm nắm chắc lời cha,tuân giữ lệnh cha truyền, và con sẽ được sống.
5Hiểu biết và khôn ngoan, con hãy mua hãy sắm.Đừng bao giờ quên lãng và cũng chớ lìa xalời miệng cha dạy dỗ.
6Con chớ bao giờ lìa bỏ khôn ngoan,thì khôn ngoan sẽ giữ gìn con mãi.Hãy yêu mến khôn ngoan,khôn ngoan sẽ chở che bảo vệ.
7Đây là bước đầu của khôn ngoan :con hãy mua lấy khôn ngoan ;và dùng tất cả những gì con sở hữumà sắm lấy hiểu biết.
8Hãy kính trọng khôn ngoan,con sẽ được khôn ngoan tán dương ca tụng ;nếu con cùng khôn ngoan gắn bó,khôn ngoan sẽ đem vinh dự lại cho con.
9Khôn ngoan sẽ đội lên đầu con vòng hoa lộng lẫy,sẽ tặng cho con ngọc miện huy hoàng."
10Này con, hãy lắng nghe và đón nhận lời thầy dạy bảo,để năm tháng đời con được thêm nhiều.
11Thầy dạy cho con biết lối khôn ngoan,dẫn con đi trên đường ngay nẻo chính.
12Khi con đi, bước chân sẽ thênh thang,con có chạy cũng không hề vấp ngã.
13Hãy bám chắc vào lời nghiêm huấn,con chớ có lìa xa, nhưng gắng mà tuân giữ,vì đó là sự sống của con.
14Nẻo ác nhân, con chớ đi vào,đường kẻ xấu, con đừng bước tới.
15Hãy tránh xa, đừng ngang qua lối ấy,quay lưng lại, tìm lối khác mà đi.
16Vì khi chưa làm được điều dữ, ác nhân không tài nào chợp mắt,khi chưa làm cho ai vấp ngã, chúng không thể ngủ yên.
17Vì gian ác là bánh chúng ănvà bạo hành là rượu chúng uống.
18Đường người công chính tựa ánh bình minh,rực rỡ thêm cho đến hồi chính ngọ.
19Còn đường ác nhân khác nào ngõ tối,chúng không biết mình sẽ vấp vào đâu.
20Này con, lời thầy nói, con chú tâm để ý,lời thầy dạy, con hãy lắng tai nghe :
21đừng để mắt rời xa lời thầy,nhưng hãy luôn gìn giữ ở tận đáy lòng con.
22Vì lời thầy là sức sống cho ai tìm thấylàm cho toàn thân được mạnh khoẻ an lành.
23Hãy gìn giữ tim con cho thật kỹ,vì từ đó mà sự sống phát sinh.
24Miệng lọc lừa, con đẩy cho xa,môi thâm độc, con xua cho khuất.
25Đôi mắt con, hãy nhìn ngay phía trước,ánh mắt con, hướng thẳng trước mặt con.
26Đường con đi, hãy san cho phẳng,ước chi mọi nẻo con bước được an toàn.
27Đừng quanh bên phải, chớ quẹo bên trái,cố giữ chân con khỏi điều xấu xa.
Xa lánh người đàn bà trắc nết - Sống chung thuỷ
1Này con, khôn ngoan của thầy, con hãy chú tâm học hỏi,hiểu biết của thầy, con hãy lắng tai nghe,2để con cân nhắc thận trọngvà nói năng như người hiểu biết.
3Quả thật, môi người đàn bà trắc nết tiết ra mật ngọt,miệng của nó trơn tru hơn dầu.
4Nhưng cuối cùng, nó vẫn đắng như khổ ngải,bén như gươm hai lưỡi.
5Đôi chân nó đi vào cõi chết,nó thẳng đường bước tới âm ty.
6Đường dẫn vào sự sống, nó không theo,nó lạc lối, mà không hay biết.
7Vậy giờ đây, hỡi các con, hãy nghe thầy,đừng bỏ đi khi thầy lên tiếng nói.
8Trên đường đời, con hãy xa lánh nó,lối vào nhà nó, con chớ lại gần,
9kẻo danh dự con bị trao vào tay người khác,và năm tháng đời con bị nộp cho đứa bạo tàn,
10kẻo tài sản của con, người ngoài tha hồ hưởng,và mồ hôi nước mắt của con lại giúp cho thiên hạ làm giàu,
11để cuối cùng, khi thân tàn ma dại,con đành phải trách phận than thân,
12và phải kêu lên rằng : "Than ôi, tôi đã ghét bỏ lời nghiêm huấn,và lời sửa dạy, lòng tôi đã coi khinh !
13Tôi chẳng vâng theo các bậc thầy.Không để tai nghe những người dạy dỗ.
14Tôi suýt chịu bao nỗi khốn cùngở ngay giữa cộng đoàn và hội nghị !"
15Con hãy uống từ bồn nước của con,từ giếng của con, hãy uống nước tuôn trào.
16Các suối nước của con, đừng để chảy ra ngoài,các dòng nước của con, đừng để chảy ở nơi đường phố.
17Con cứ giữ lấy làm của riêng mình,đừng để cho người khác dùng chung.
18Ước gì nguồn nước của con được Chúa chúc lành.Hãy hưởng thú vui bên người vợ thời son trẻ.
19Nàng là nai vàng đáng yêu, là sơn dương kiều diễm.Ước chi tấm thân nàng luôn làm con vui sướng thoả thuê,và tình yêu của nàng mãi làm con say sưa ngây ngất.
20Hỡi con, sao con lại mê say người đàn bà xa lạ,ôm ấp người phụ nữ không quen ?
21Vì ĐỨC CHÚA thấy rõ đường nẻo của mỗi người,hết mọi lối đi, Người đều biết cả.
22Ác nhân vướng mắc trong tội ác của mình,nó sa vào bẫy tội lỗi nó giăng ra.
23Nó sẽ chết vì thiếu lời nghiêm huấn,vì ngu si quá đỗi, nó sẽ phải lạc đường.
Sự bảo lãnh thiếu khôn ngoan
1Hỡi con, nếu con đã bảo lãnh cho một người bạn của mình,hay đã bắt tay giao kèo với một người xa lạ,2nếu con bị trói buộc vì những điều con đã hứahay vướng mắc vì những lời con đã nói ra,
3thì con ơi, khi đã trót rơi vào tay người bạn,muốn thoát thân, con phải làm điều nàylà hãy đi lạy lục van xin nó.
4Đừng chớp mắt khép mi, chớ nghỉ ngơi yên giấc.
5Hãy tìm cách thoát thân như linh dương thoát bẫy,như chim thoát khỏi tay người tìm bắt chim.
Người biếng nhác và con kiến
6Hỡi người biếng nhác, hãy đến xem loài kiến sống thế nàovà nhờ đó mà trở nên khôn.7Nó chẳng có thủ trưởng,chẳng có giám sát, chẳng có lãnh đạo.
8Nhưng mùa khô đến, chúng biết tích trữ thức ăn,tới mùa gặt, chúng thu gom lương thực.
9Hỡi người biếng nhác, ngươi còn nằm đó tới bao giờ ?Chừng nào ngươi mới ngủ dậy ?
10Ngủ một chút, chợp mắt một chút, khoanh tay nằm một chút,
11là cái nghèo sẽ đến như tên du thủ du thực,cảnh bần cùng sẽ đột nhập như người có vũ trang.
Người xảo trá
12Đây tên gian ác, đây đứa xấu xa,nó tới lui, miệng buông lời dối trá,13nó nháy mắt, khều chân, dùng ngón tay ra hiệu.
14Nó toan tính trong lòng mọi chước độc mưu thâm,lúc nào cũng gieo bất hoà, xung khắc.
15Thế nên tai hoạ sẽ giáng xuống nó thình lình,bất ngờ nó bị suy sụp, vô phương cứu chữa.Bảy điều Thiên Chúa ghê tởm
16Có sáu điều làm ĐỨC CHÚA gớm ghét,có bảy điều khiến Người ghê tởm :
17mắt kiêu kỳ, lưỡi điêu ngoa, tay đổ máu người vô tội,
18lòng mưu tính những chuyện xấu xa,chân mau mắn chạy đi làm điều dữ,
19kẻ làm chứng gian thốt ra lời dối trá,người gieo xung khắc giữa anh em.
Cha tiếp tục nhắn nhủ con
20Hỡi con, lệnh cha con truyền, hãy lo tuân giữ,lời mẹ con dạy, chớ bỏ ngoài tai.21Những lời truyền dạy đó,con hãy khắc trong tim, con hãy đeo vào cổ,để ghi nhớ đêm ngày.
22Những lời đó sẽ hướng dẫn con lúc con tới lui,sẽ giữ gìn con khi con nằm xuống,sẽ cùng con chuyện trò khi con thức dậy.
23Vì huấn lệnh là ngọn đèn, lời dạy dỗ là ánh sáng,và lời quở trách bảo ban là đường dẫn tới sự sống,
24nhờ đó con sẽ được giữ gìnkhỏi tay người đàn bà trắc nết,khỏi lời đường mật của người phụ nữ đã có chồng.
25Đừng để sắc đẹp nó quyến rũ lòng con,đừng để ánh mắt nó làm con mê mẩn.
26Vì gái điếm chỉ đòi một ổ bánh thôi,còn người phụ nữ đã có chồnglàm hỏng cả một cuộc đời cao quý.
27Có ai dấu lửa trong người mà không bị cháy áo ?
28Có ai đi trên than hồng mà không bị bỏng chân ?
29Người giao du với vợ bạn mình cũng thế,gần gũi nàng ắt bị trừng phạt thôi.
30Chẳng ai khinh đứa đi ăn trộm chỉ vì đói mà muốn có ăn.
31Tuy nhiên nếu bị bắt,nó phải đền gấp bảy, phải giao mọi của cải trong nhà.
32Đàn ông ngoại tình thì mất hết lý trí,người phạm tội ấy tự huỷ hoại đời mình.
33Nó phải ăn đòn và mang tiếng xấu,nỗi ô nhục của nó, không làm sao gột rửa.
34Vì người chồng sẽ nổi cơn ghen,lúc trả thù, anh ta sẽ không mảy may thương xót.
35Mọi đền bù, anh ta sẽ không thèm nhận,có đưa bao quà cáp, cũng một mực chối từ.
2Hãy tuân giữ huấn lệnh của thầy, để cho con được sống,hãy giữ lời thầy dạy như con ngươi mắt con.
3Lời giáo huấn của thầy, hãy đeo vào ngón tay,ghi khắc trong tâm khảm.
4Hãy gọi khôn ngoan là bà chị,xem hiểu biết như thể người thân.
5Nhờ thế, con sẽ được bảo vệkhỏi người phụ nữ đã có chồng,khỏi người đàn bà trắc nết nói lời đường mật.
6Khi thầy ngồi trong nhà, bên cửa sổ, nhìn qua lưới mắt cáo,
7thầy đã trông thấy một chàng giữa đám người ngây thơ ;trong đám thanh niên, thầy đã nhận ra một anh ngu ngốc.
8Chàng ta đang đi giữa phố hẹp,gần góc đường có nhà người phụ nữ kia ;chàng bước trên đường dẫn đến nhà cô ấy,
9khi hoàng hôn, lúc chiều tà, hoặc giữa đêm tăm tối.
10Kìa người phụ nữ ấy ra đón chàng,ăn mặc như gái điếm, lòng ẩn chứa mưu gian.
11Đó là một con người ồn ào, thích bay nhảy,chứ không chịu chôn chân ở nhà.
12Lúc ở công trường, khi ngoài đường phố,góc nào cũng thấy cô ta rình chờ.
13Cô ả ôm ghì lấy chàng ta mà hôn,giơ bộ mặt trơ trẽn, ả nói :
14"Em đã khấn dâng hy lễ tạ ơn,hôm nay em chu toàn lời khấn ấy,
15vì thế em ra đây để đón anh,em tìm kiếm anh hoài và em đã gặp.
16Giường em, em đã trải nệm êm,trải hàng thêu nhiều màu và vải Ai-cập.
17Chỗ em nằm, em rảy dầu thơmchế từ mộc dược, lô hội và nhục quế.
18Hãy đến anh ơi ! Ta hãy say ngất men tình cho đến sáng,cùng nhau ta tận hưởng khoái lạc của yêu đương.
19Vì chồng em vắng nhà, anh ấy đã lên đường đi xa,
20mang theo mình túi bạc ;đến ngày rằm anh ấy mới trở về."
21Ả hết lời cám dỗ làm chàng ta xiêu lòng,dùng lời đường mật mà quyến rũ ;
22thế là chàng ta đi theo tức khắc,như con bò đi vào lò sát sinh,như con nai sa vào tròng vào bẫy,
23cho đến khi một mũi tên đâm thủng ruột gan ;hoặc như chim vội bay vào lưới,đâu biết mình sẽ mất mạng như chơi.
24Vậy giờ đây, các con ơi, hãy lắng nghe thầy,và lưu tâm đến lời thầy nói.
25Đừng để lòng con ngả theo nàng,chớ lạc vào những lối nàng đi.
26Vì cô ta đã làm nhiều người ngã gục,ngay cả những người rắn rỏi nhấtcũng đều bị cô ta sát hại.
27Nhà cô ở là đường dẫn tới âm ty,xuống ngục sâu thăm thẳm của tử thần.
Đức Khôn Ngoan tiếp tục kêu gọi
1Hỏi rằng Đức Khôn Ngoan đã không mời gọi,và Hiểu Biết đã chẳng lên tiếng đó sao ?2Trên đỉnh cao bên đường phố,tại các giao lộ, Đức Khôn Ngoan đứng đó ;
3bên cổng dẫn vào thành,nơi lối đi tới cửa thành, Đức Khôn Ngoan kêu to :
4"Phàm nhân hỡi, ta mời gọi các ngươi đó,ta ngỏ lời với các ngươi, hỡi con cái loài người.
5Hỡi những kẻ ngây thơ, hãy học cho biết điều khôn khéo ;hỡi những người ngu xuẩn, hãy học cho biết lẽ phải chăng.
6Nghe đây, ta sẽ công bố những lời cao quý,môi ta sẽ thốt lên những điều ngay thẳng.
7Miệng ta nói sự thật, môi ta ghê tởm chuyện gian tà.
8Mọi lời ta nói ra đều ngay chính,không có chi sai lạc, chẳng có gì quanh co.
9Đối với ai am hiểu, mọi lời của ta đều đứng đắn ;đối với người có được tri thức, mọi lời của ta đều ngay thẳng.
10Hãy đón nhận lời nghiêm huấn của ta quý hơn cả bạc,hãy đón nhận tri thức quý hơn vàng ròng.
11Khôn ngoan đáng quý hơn cả trân châu,không báu vật nào so sánh nổi."
Đức Khôn Ngoan tự ca ngợi
12"Ta là Khôn Ngoan, ta làm bạn cùng mưu trí,ta biết đường suy tính đắn đo.13(Kính sợ ĐỨC CHÚA là gớm ghét điều dữ).Thói kiêu căng ngạo mạn, và lối sống bất lươngcũng như những lời gian manh, tráo trở,đó là những điều ta chê ghét.
14Ta nắm mưu lược và thành công, ta có hiểu biết và sức mạnh.
15Chính nhờ ta, mà vua chúa biết cầm quyền trị nước,các thủ lãnh có những phán quyết công bình.
16Cũng nhờ ta, hàng lãnh đạo biết cách điều khiển,giới cầm quyền biết xét xử công minh.
17Kẻ yêu ta sẽ được ta yêu lại, người tìm ta ắt sẽ gặp ta.
18Bên cạnh ta là giàu sang, danh giá,là phú quý bền lâu và thịnh vượng.
19Trái trăng ta cho hưởng quý hơn cả vàng ròng,hoa lợi ta tặng ban tốt hơn bạc nguyên chất.
20Ta bước đi trên lối công bình,đi giữa nẻo công minh chính trực,
21để làm giàu cho những kẻ yêu ta,khiến kho tàng của họ thêm phong phú.Đức Khôn Ngoan trong công trình sáng tạo
22"ĐỨC CHÚA đã dựng nên ta như tác phẩm đầu tay của Người,trước mọi công trình của Người từ thời xa xưa nhất.
23Ta đã được tấn phong từ đời đời,từ nguyên thuỷ, trước khi có mặt đất.
24Khi chưa có các vực thẳm,khi chưa có mạch nước tràn đầy, ta đã được sinh ra.
25Trước khi núi non được đặt nền vững chắc,trước khi có gò nổng, ta đã được sinh ra,
26khi ĐỨC CHÚA chưa làm ra mặt đất với khoảng không,và những hạt bụi đầu tiên tạo nên vũ trụ.
27Đã có ta hiện diện khi Người thiết lập cõi trời,khi Người vạch một vòng tròn trên mặt vực thẳm,
28khi Người làm cho mây tụ lại ở trên caovà cho các mạch nước vọt lên từ vực thẳm,
29khi Người định ranh giới cho biển, để nước khỏi tràn bờ,khi Người đặt nền móng cho đất.
30Ta hiện diện bên Người như tay thợ cả.Ngày ngày ta là niềm vui của Người,trước mặt Người, ta không ngớt vui chơi,
31vui chơi trên mặt đất, ta đùa vui với con cái loài người.
Lời kêu gọi khẩn thiết
32"Giờ đây, hỡi các con, hãy nghe ta.Phúc thay người bước theo đường lối ta chỉ bảo.33Muốn nên khôn, phải nghe lời nghiêm huấn,đừng bao giờ gạt bỏ.
34Phúc thay người lắng nghe ta dạy,ngày ngày canh thức trước cửa nhà ta,túc trực ở ngay lối ra vào.
35Vì gặp được ta là gặp sự sống,và hưởng ân lộc ĐỨC CHÚA ban cho.
36Còn ai phạm đến ta là làm hại chính mình,mọi kẻ ghét ta là yêu cái chết."
Đức Khôn Ngoan mở tiệc đãi khách
1Đức Khôn Ngoan đã xây cất nhà mình,dựng lên bảy cây cột,2hạ thú vật, pha chế rượu, dọn bàn ăn
3và sai các nữ tỳ ra đi.Đức Khôn Ngoan còn lên các nơi cao trong thành phốvà kêu gọi :
4"Hỡi người ngây thơ, hãy lại đây !"Với người ngu si, Đức Khôn Ngoan bảo :
5"Hãy đến mà ăn bánh của ta và uống rượu do ta pha chế !
6Đừng ngây thơ khờ dại nữa, và các con sẽ được sống ;hãy bước đi trên con đường hiểu biết."Chống hạng người ngoan cố
7Ai sửa dạy đứa ngoan cố là chuốc lấy khinh dể vào thân.Ai khiển trách tên gian ác sẽ bị nó chửi rủa.
8Đừng khiển trách đứa ngoan cố kẻo nó thù ghét con.Hãy khiển trách người khôn ngoan, con sẽ được họ thương mến.
9Hãy giáo huấn người khôn, họ sẽ khôn hơn nữa.Hãy dạy bảo người công chính, họ sẽ hiểu biết thêm.
10Kính sợ ĐỨC CHÚA là bước đầu của khôn ngoan ;biết Đấng Chí Thánh mới là hiểu biết thật.
11Vì nhờ ta, con sẽ được sống lâu, và tăng thêm tuổi thọ.
12Nếu con khôn thì chính con được hưởng,còn con ngoan cố thì gánh chịu một mình.
Mụ Khờ Dại cũng lên tiếng mời mọc
13Mụ Khờ Dại là một mụ đàn bà ầm ĩ,đần độn, chẳng hiểu biết chi.14Mụ ngồi bên cửa nhà,trên ngai, hay tại những nơi cao trong thành phố,
15để mời mọc kẻ qua người lại, mời những ai đi đường :
16"Hỡi người ngây thơ, hãy lại đây !"Với người ngu si, mụ bảo :
17"Nước uống lén mới ngọt, bánh ăn vụng mới ngon."
18Nhưng nào ai biết được bóng âm hồn lảng vảng nơi đây,và thực khách mụ mời lại phải ở trong chốn âm ty sâu thẳm.
II. BỘ SƯU TẬP THỨ NHẤT CÁC CHÂM NGÔN CỦA VUA SA-LÔ-MÔN
1Châm ngôn của vua Sa-lô-môn.Con khôn làm cha vui sướng,con dại làm mẹ buồn phiền.2Của phi nghĩa nào lợi ích chi,sống công chính mới cứu ta khỏi chết.
3ĐỨC CHÚA không để kẻ công chính phải đói bao giờ ;Người gạt bỏ tham vọng phường gian ác.
4Kẻ biếng nhác phải chịu cảnh nghèo hèn,người siêng năng được giàu sang phú quý.
5Mùa hè thu hoạch là khôn,mùa gặt ngủ vùi là nhục.
6Đầu người công chính được Chúa chúc lành,miệng kẻ gian ác chất chứa lời độc địa.
7Người ngay chính được tưởng nhớ và ngợi khen,còn tên tuổi kẻ gian tà sẽ mai một.
8Người có trí khôn ngoan đón nhận các lệnh truyền,kẻ môi miệng dại khờ sẽ bị tiêu vong.
9Ai sống liêm chính sẽ được an toàn,kẻ đi đường quanh co ắt sẽ bị phát hiện.
10Kẻ nháy mắt sẽ gây ra đau khổ,người thẳng thắn rầy la sẽ đem lại an hoà.
11Miệng người ngay là suối nguồn sự sống,miệng kẻ ác ẩn giấu bạo hành.
12Ghét ghen sinh cãi vã,tình yêu khoả lấp mọi lỗi lầm.
13Khôn ngoan ở trên môi người sáng suốt,roi vọt đập xuống lưng kẻ ngu si.
14Người khôn giữ kỹ điều mình biết,kẻ ngu mở miệng là tai hoạ đến gần.
15Của cải người giàu là thành trì kiên vững,cảnh nghèo khiến kẻ yếu thế phải tiêu vong.
16Lương bổng của người ngay dẫn đến sự sống,huê lợi của kẻ ác đưa đến tội khiên.
17Người giữ lời nghiêm huấn thì đi trong sinh lộ,kẻ khinh lời sửa dạy ắt sẽ bị lạc đường.
18Môi lọc lừa che giấu lòng thù ghét,kẻ buông lời vu cáo là đứa ngu si.
19Người năng nói năng lỗi,ai dè giữ lời nói mới là người khôn.
20Lưỡi người ngay là bạc ròng hảo hạng,tâm kẻ dữ chẳng đáng giá bao nhiêu.
21Môi kẻ ngay nuôi sống nhiều người,còn đứa dại chết vì dốt nát.
22Chính phúc lành của ĐỨC CHÚA cho ta được giàu sang,vất vả nhọc nhằn chẳng thêm chi vào đó.
23Gây tội ác là trò tiêu khiển của người ngu,còn khôn ngoan là thú vui cho người hiểu biết.
24Ác nhân khiếp sợ chi là gặp ngay điều đó,chính nhân mong ước gì, ắt sẽ được ban cho.
25Cuồng phong thổi qua, ác nhân đâu còn nữa,nhưng người ngay chính vẫn bền vững ngàn năm.
26Giấm làm ghê răng, khói làm cay mắt,đứa lười làm bực bội người sai nó đi.
27Ai kính sợ ĐỨC CHÚA sẽ được trường thọ,còn tuổi đời đứa ác bị rút ngắn đi.
28Mong ước của người ngay dẫn đến vui mừng,hy vọng của ác nhân sẽ tan thành mây khói.
29Đường lối của ĐỨC CHÚA là thành luỹ chở che người liêm chính,nhưng lại khiến kẻ làm điều ác phải tiêu vong.
30Muôn đời người ngay không nao núng,còn ác nhân sẽ chẳng được sống ở quê hương.
31Miệng người công chính nói điều khôn ngoan,lưỡi đứa gian tà sẽ bị xẻo đi mất.
32Môi người ngay làm kẻ nghe hả dạ,miệng đứa ác nói toàn chuyện dối gian.
2Kiêu hãnh đi liền với ô nhục,khôn ngoan ở với kẻ khiêm nhường.
3Đức liêm khiết của người chính trực sẽ dẫn lối họ đi,còn mưu mô của kẻ lọc lừa khiến chúng bị tiêu diệt.
4Trong ngày thịnh nộ, của cải ích lợi chi,chỉ đức công chính mới cứu khỏi tử thần.
5Đức công chính của người sống vẹn toànsẽ giúp họ thẳng đường tiến bước,còn ác nhân lại sa vào chính mưu độc của nó.
6Đức công chính của người ngay thẳng sẽ cứu họ,còn kẻ lừa đảo lại mắc bẫy vì tham lam.
7Khi ác nhân nằm xuống, mối hy vọng của nó tiêu tan,và niềm cậy trông vào của cải cũng tan thành mây khói.
8Người công chính được thoát cảnh hiểm nghèo,đứa gian tà lại rơi vào thế chỗ.
9Quân vô đạo dùng miệng lưỡi làm hại tha nhân,bậc chính nhân nhờ tri thức mà được cứu thoát.
10Chính nhân thịnh đạt, cả thành mừng rỡ,kẻ ác tiêu vong, ai cũng reo hò.
11Người ngay chúc phúc, cả thành được thịnh vượng,ác nhân mở miệng, cả thành phải tiêu vong.
12Kẻ thiếu lương tri mới khinh khi người khác,người giàu hiểu biết thì ngậm miệng làm thinh.
13Đứa ngồi lê đôi mách sẽ tiết lộ điều bí mật,còn người tín cẩn giữ kín chuyện riêng tư.
14Thiếu lãnh đạo, dân tộc bị sụp đổ,nhiều cố vấn, đất nước được an ninh.
15Ai bảo lãnh người lạ sẽ chuốc hoạ vào thân,kẻ ghét chuyện giao kèo được bình yên vô sự.
16Đàn bà có duyên được tiếng tăm,đàn ông gan dạ được giàu có.
17Người nhân hậu làm ích cho bản thân,kẻ tàn nhẫn lại làm hại chính mình.
18Kẻ làm điều ác lãnh đồng lương hư ảo,người gieo công chính được phần thưởng vững bền.
19Người thực thi công chính được đi vào cõi sống,kẻ theo đuổi gian tà phải đến chốn tử vong.
20ĐỨC CHÚA ghê tởm tâm địa quanh co,nhưng lối ưa thích sống vẹn toàn.
21Hẳn ác nhân không thoát khỏi hình phạt,nhưng giống nòi người công chính sẽ được cứu nguy.
22Phụ nữ đẹp người mà không đẹp nếtkhác chi khuyên vàng đem xỏ mũi heo.
23Khát vọng của chính nhân ắt sẽ được thành tựu,hy vọng của kẻ ác đáng chịu thịnh nộ thôi.
24Người hào phóng lại được thêm giàu có,kẻ hà tiện lại lâm cảnh túng nghèo.
25Người rộng lượng được phương phi béo tốt,chính kẻ cho uống lại được uống thoả thuê.
26Dân chúng nguyền rủa kẻ đầu cơ lúa gạo,nhưng chúc phúc cho người đem bán ra.
27Người tìm kiếm điều thiện thì gặp được ân phúc,kẻ chạy theo điều ác, điều ác đến bên mình.
28Ai cậy trông vào của cải, người ấy sẽ quỵ ngã,còn chính nhân sẽ vươn lên như cành lá xanh tươi.
29Ai gây bất thuận trong nhà sẽ chẳng có chi làm di sản,kẻ ngu si đần độn phải làm đầy tớ cho người khôn.
30Người công chính được thừa hưởng cây sự sống,kẻ khôn ngoan chinh phục được lòng người.
31Người công chính còn lãnh thưởng phạt nơi trần thế,huống chi là kẻ tội lỗi, đứa ác tâm.
2ĐỨC CHÚA quý chuộng người lương thiện,nhưng Người kết án kẻ mưu mô.
3Kẻ làm ác đâu đứng vững được hoài,nền móng của chính nhân chẳng bao giờ lay chuyển.
4Có vợ đảm đang như được mang ngọc miện,có vợ hư hỏng như bị bệnh mục xương.
5Người ngay chính chỉ nghĩ chuyện công minh,kẻ gian tà luôn bày mưu lường gạt.
6Lời kẻ ác giương bẫy giết người,miệng chính nhân thì lo cứu sống.
7Ác nhân đã bị lật nhào là không còn nữa,còn nhà người công chính vẫn đứng nguyên.
8Người biết điều phải trái sẽ được khen ngợi,kẻ phán đoán lệch lạc sẽ bị khinh chê.
9Thà làm dân thường mà cómột đầy tớcòn hơn ra bộ ông lớn mà chẳng đủ cơm ăn.
10Người công chính chăm lo cho sự sống đàn vật,còn ác nhân thì thâm độc tận đáy lòng.
11Người canh tác đất đai được no đầy cơm bánh,kẻ chạy theo chuyện phù phiếm là đứa ngu si.
12Lưới dò của kẻ xấu lôi cuốn ác nhân,cội rễ của người công chính thì bền vững.
13Vì tội lỗi của đôi môi mà ác nhân sa bẫy,còn người công chính được thoát cảnh khốn cùng.
14Người ăn nói tử tế sẽ được bao điều tốt đẹp,mỗi người sẽ lãnh hậu quả việc mình làm.
15Kẻ ngu cứ tưởng mình đi đường ngay chính,ai nghe lời khuyên nhủ mới là người khôn.
16Kẻ ngu si không kìm được giận dữ,người khôn khéo biết nén nhục nuốt sầu.
17Ai trình bày sự thật thì nói lên công lý,kẻ làm chứng gian toàn bịa chuyện lọc lừa.
18Lời nói bừa bãi khác nào mũi gươm đâm,miệng lưỡi khôn ngoan lại chữa trị cho lành.
19Lời ngay thật lưu tồn mãi mãi,lưỡi dối gian chỉ có một thời.
20Lòng kẻ mưu điều ác chất đầy chuyện lừa đảo,người cổ vũ hoà bình được chan chứa niềm vui.
21Người công chính không khi nào gặp nạn,còn ác nhân, tai hoạ cứ dập dồn.
22Đôi môi gian tà bị ĐỨC CHÚA ghê tởm,kẻ thực thi chân lý thì được Người mến thương.
23Người khôn khéo chẳng khoe điều mình biết,kẻ dại khờ để lộ chuyện ngu si.
24Người cần mẫn sẽ nắm quyền thống trị,kẻ biếng lười thì bị bắt làm phu.
25Mối lo lắng trong lòng khiến con người suy sụp,nhưng những lời tử tế làm cho họ hân hoan.
26Người công chính dẫn lối cho bạn bè,nhưng đường ác nhân đikhiến chúng bị lạc.
27Kẻ lười biếng có thịt săn cũng không chịu nấu,nhưng siêng năng là vốn quý của con người.
28Đường công minh đưa tới sự sống,lối gian tà dẫn đến tử vong.
2Người nói điều lành thì được hưởng điều lành,còn quân phản trắc chỉ thích gây bạo động.
3Giữ mồm giữ miệng là bảo toàn mạng sống,khua môi múa mép ắt sẽ phải thiệt thân.
4Kẻ lười biếng thèm muốn mà chẳng được gì,người chuyên cần muốn chi cũng được thoả mãn.
5Người chính trực ghét lời dối trá lọc lừa,kẻ gian ác làm điều xấu xa ô nhục.
6Đức công chính giữ gìn người sống thanh liêm,còn tội lỗi đưa ác nhân đến chỗ tiêu diệt.
7Người chẳng có chi thì khoe mình giàu có,kẻ nhiều của cải lại làm bộ túng nghèo.
8Của cải có sức chuộc mạng người,còn kẻ nghèo chẳng nghe ai trách móc.
9Ánh sáng người chính trực đem lại niềm vui,ngọn đèn của ác nhân sẽ bị dập tắt.
10Tự mãn tự kiêu chỉ gây ra cãi cọ,nghe lời khuyên nhủ thì sẽ được khôn ngoan.
11Của cải mau tăng sẽ mau giảm,ai từ từ thu góp sẽ giàu lên.
12Giấc mộng chưa thành làm trái tim khắc khoải,ước mơ toại nguyện là cây ban sự sống.
13Coi khinh lời dạy sẽ bị tiêu vong,tôn trọng lệnh truyền sẽ được ân thưởng.
14Giáo huấn của hiền nhân là suối nguồn sự sốnggiúp chúng ta tránh cạm bẫy tử thần.
15Biết xử sự thì người đời mộ mến,theo đường bất tín sẽ chẳng tới đâu.
16Người khôn ý thức việc mình làm,kẻ ngu để lộ điều dại dột.
17Sứ giả gian manh chỉ gây nên tai hoạ,sứ giả trung tín là phương thuốc chữa lành.
18Coi khinh lời nghiêm huấn ắt phải nghèo phải nhục,tuân giữ lời sửa dạy hẳn sẽ được hiển vinh.
19Ước mơ thành tựu khiến tâm hồn vui thú,từ bỏ gian tà là điều đứa ngu ghê tởm.
20Đi với người khôn, ắt sẽ nên khôn,chơi cùng kẻ dại, sẽ mang lấy hoạ.
21Điều bất hạnh bám sát người tội lỗi,chuyện may lành là phần thưởng của chính nhân.
22Người đức độ để gia sản tới đời con đời cháu,của cải đứa tội lỗi lại dành cho chính nhân.
23Đất người nghèo vỡ hoang thì dồi dào lương thực,nhưng nhiều kẻ mất mạng vì bất công.
24Kẻ ghét con mới không dùng roi vọt,người thương con sẽ lo sửa phạt con.
25Chính nhân được ăn no, kẻ ác phải đói bụng.
2Người sống đời ngay thẳng thì kính sợ ĐỨC CHÚA,kẻ lạc xa chính lộ lại khinh dể Người.
3Miệng kẻ dại có mầm kiêu ngạo,môi người khôn bảo vệ người khôn.
4Không có bò, máng ăn trống rỗng,nhờ sức trâu, nguồn lợi dồi dào.
5Chứng nhân ngay thật thì không hề gian dối,chứng nhân xảo trá toàn nói chuyện dối gian.
6Đứa nhạo báng tìm khôn ngoan chẳng thấy,người hiểu biết gặp tri thức dễ dàng.
7Bạn hãy tránh xa đứa ngu si dại dột,vì biết rằng hắn chẳng có lời lẽ khôn ngoan.
8Cái khôn của kẻ sáng suốt là biết rõ đường mình đi,cái dại của kẻ ngu si là đi lường gạt.
9Kẻ ngu nhạo báng hy lễ đền tội,và ơn Chúa ở với những người ngay.
10Nỗi đắng cay chỉ riêng lòng mình biết,niềm hân hoan đâu chia sẻ được với người ngoài.
11Nhà của ác nhân sẽ bị tàn phá,lều của người ngay ngày càng phát đạt.
12Có con đường xem ra ngay thẳng,nhưng rốt cuộc lại đưa đến tử vong.
13Cả khi cười, lòng vẫn vương sầu muộn,sau niềm vui lại đến nỗi buồn phiền.
14Kẻ bất trung lãnh hậu quả do cách mình sống,người tử tế hưởng hoa trái của việc mình làm.
15Kẻ khờ khạo ai nói gì cũng tin,người khôn ngoan thì đắn đo từng bước.
16Người khôn sợ điều dữ và tìm cách tránh xa,kẻ dại thì hung hăng và tự tin quá đáng.
17Người nóng tính làm những điều dại dột,đứa mưu mô bị kẻ ghét người khinh.
18Kỷ phần của kẻ ngây thơ là dại dột,tri thức là triều thiên trên đầu người khôn.
19Kẻ xấu phải cúi mình trước mặt người lành,kẻ ác chầu chực nơi cửa nhà người công chính.
20Kẻ nghèo khó, láng giềng cũng ghét bỏ,người giàu sang có vô số bạn bè.
21Khinh rẻ tha nhân thì mắc tội,nhưng xót thương kẻ nghèo là có phúc.
22Kẻ mưu toan điều ác lại chẳng lầm lạc sao ?Người toan làm điều thiện sẽ gặp được nhân nghĩa tín thành.
23Chịu cực là có ăn,nói suông thì chỉ tổ đói nghèo.
24Phú quý là triều thiên của người khôn,còn kẻ ngu thì dại vẫn hoàn dại.
25Chứng nhân ngay thật cứu được bao mạng người,chứng nhân dối trá chỉ làm trò bịp bợm.
26Kính sợ ĐỨC CHÚA sẽ được an toàn kiên vững,Người là nơi ẩn náu cho con cái Người.
27Kính sợ ĐỨC CHÚA là nguồn sự sống,giúp ta tránh được cạm bẫy tử thần.
28Đông dân, nhà vua được mạnh thế,thiếu dân, lãnh tụ sẽ đổ nhào.
29Người chậm giận thì đầy sáng suốt,kẻ nóng tính để lộ cái dại khờ.
30Tâm hồn bình an là nguồn sống cho thể xác,nhưng lòng ghen ghét tựa chứng bệnh mục xương.
31Áp bức người yếu thếlà sỉ nhục Đấng tạo thành nên họ,thương xót kẻ khó nghèolà tôn kính Đấng dựng nên người đó.
32Ác nhân té nhào vì điều ác nó gây ra,chính nhân vững dạ vì đã sống vẹn toàn.
33Khôn ngoan ngự trị trong lòng người hiểu biết,nhưng chẳng ai thấy nó trong dạ đứa ngu si.
34Đức công chính đem cường thịnh cho nước,còn tội lỗi gây nhục nhằn cho dân.
35Bầy tôi mưu trí được hưởng ơn vua,bầy tôi bất tài làm vua thịnh nộ.
2Lưỡi người khôn tiết ra tri thức,miệng kẻ dại tuôn chuyện ngu si.
3Mắt ĐỨC CHÚA ở mọi nơi mọi chỗhằng dõi theo kẻ dữ người lành.
4Lời xoa dịu tựa cây ban sự sống,lời nham hiểm làm tan nát tâm can.
5Kẻ ngu khinh lời cha nghiêm huấn,ai giữ lời sửa dạy sẽ nên khôn.
6Nhà người ngay dư đầy của cải,nhưng huê lợi của kẻ ác gây bối rối âu lo.
7Môi người khôn truyền bá kiến thức,lòng kẻ dại chẳng được thế đâu.
8ĐỨC CHÚA ghê tởm hy lễ của đứa ác,nhưng ưa thích lời cầu của kẻ ngay.
9ĐỨC CHÚA ghê tởm lối sống của ác nhân,nhưng mến thương người theo đuổi sự công chính.
10Kẻ rời xa đường ngay chính sẽ bị nghiêm trị,ai khinh thường lời sửa dạy sẽ phải mạng vong.
11Âm phủ, âm ty còn phơi bày trước nhan ĐỨC CHÚA,huống chi là lòng dạ con người !
12Kẻ nhạo báng không thích bị khiển trách,cũng chẳng chịu đến với người khôn.
13Lòng mừng vui làm hân hoan nét mặt,lòng sầu muộn khiến tâm trí rã rời.
14Trí người minh mẫn kiếm tìm tri thức,miệng kẻ ngu si ham thích chuyện điên rồ.
15Kẻ cùng khốn thấy ngày nào cũng xấu,đời người vui là yến tiệc kéo dài.
16Ít của ít tiền mà biết kính sợ ĐỨC CHÚAhơn có cả kho tàng mà cứ phải âu lo.
17Thà bữa rau bữa cháo mà yêu thương nhaucòn hơn mâm cao cỗ đầy mà bất hoà bất thuận.
18Kẻ nóng tính gây ra cãi vã,người chậm giận làm dịu cuộc đôi co.
19Đường kẻ lười bị rào gai cản trở,lối người ngay được bồi đắp thênh thang.
20Con khôn làm hài lòng cha,đứa dại không nể mặt mẹ.
21Kẻ ngu si lấy điều dại làm vui,người hiểu biết cứ thẳng đường mà tiến.
22Thiếu bàn bạc, chương trình đổ vỡ,nhiều cố vấn, ắt sẽ thành công.
23Biết đối đáp khiến con người vui thú,nói đúng lúc, thật tốt đẹp dường bao !
24Người khôn theo con đường đưa lên sự sống,tránh con đường dẫn xuống âm ty.
25Nhà đứa kiêu căng, ĐỨC CHÚA giật cho sập,đất kẻ goá bụa, Người giữ vững đường ranh.
26ĐỨC CHÚA ghê tởm những mưu đồ xấu xa,còn lời lẽ nhân hậu thì thuần khiết.
27Kẻ hám lợi làm tan hoang nhà cửa,người khinh chê quà hối lộ sẽ được sống lâu.
28Người công chính nghĩ suy rồi mới đáp,miệng kẻ ác tuôn trào chuyện xấu xa.
29ĐỨC CHÚA ở xa phường gian ác,nhưng nghe lời nguyện của chính nhân.
30Cái nhìn ngời sáng làm tâm hồn vui sướng,tin tức may lành khiến xương cốt vững vàng.
31Kẻ lắng nghe lời sửa dạy, lời ban sự sống,sẽ được cư ngụ với những bậc khôn ngoan.
32Bỏ lời nghiêm huấn là coi rẻ chính mình,nghe lời sửa dạy là sắm lấy hiểu biết.
33Lòng kính sợ ĐỨC CHÚA là trường dạy khôn ngoan,khiêm nhu là đường dẫn đến vinh dự.
2Con người cho lối sống của mình là trong sáng,nhưng ĐỨC CHÚA thấu suốt mọi tâm can.
3Hãy ký thác việc bạn làm cho ĐỨC CHÚA,dự tính của bạn ắt sẽ thành công.
4Mọi việc ĐỨC CHÚA làm đều có cùng đích riêng,người ác được dựng nên là cho ngày tai hoạ.
5Đứa kiêu căng làm ĐỨC CHÚA ghê tởm,hẳn nó không thoát khỏi án phạt đâu.
6Nhờ nhân nghĩa tín thành mà tội được xoá bỏ,nhờ kính sợ ĐỨC CHÚA mà tránh được sự dữ.
7Khi ĐỨC CHÚA hài lòng về lối sống của aiNgười khiến cả quân thù cũng làm hoà với kẻ ấy.
8Thà ít của cải mà sống công chínhhơn nhiều huê lợi mà thiếu công minh.
9Tâm trí con người nghĩ ra đường lối,còn ĐỨC CHÚA hướng dẫn từng bước đi.
10Lời vua là lời sấm,mở miệng ra phân xử, vua sẽ chẳng sai lầm.
11Cán cân và bàn cân chính xác là của ĐỨC CHÚA,mọi quả cân trong túi là sản phẩm của Người.
12Làm điều dữ là chuyện vua ghê tởm,vì nhờ sống công chính mà ngai báu vững bền.
13Lời lẽ chân thành khiến vua quý chuộng,vua yêu thương kẻ ăn nói thẳng ngay.
14Cơn giận của vua báo tin thần chết đến,biết làm vua nguôi giận ấy mới là người khôn.
15Long nhan rạng rỡ là bầy tôi được sống,ơn vua ban xuống như mây đổ mưa xuân.
16Được khôn ngoan tốt hơn được vàng,được hiểu biết quý hơn được bạc.
17Nẻo đường người chính trực tránh xa điều ác ;ai để mắt nhìn lối mình đi thì sinh mạng an toàn.
18Kiêu căng đưa đến sụp đổ,ngạo mạn dẫn đến té nhào.
19Thà sống tự hạ với kẻ khiêm nhuhơn chia chiến lợi phẩm với phường kiêu hãnh.
20Kẻ chú tâm vào lời Chúa dạy sẽ gặp chuyện tốt lành,người đặt niềm tin vào ĐỨC CHÚA thật hạnh phúc dường bao.
21Người có trí khôn ngoan được coi là sáng suốt,lời ngọt ngào làm cho sức thuyết phục gia tăng.
22Kẻ có lương tri là có nguồn sự sống,sự dại khờ là hình phạt kẻ ngu si.
23Trí khôn ngoan làm miệng nên khéo léovà thêm sức thuyết phục cho đôi môi.
24Lời tử tế là tảng mật onglàm cổ họng ngọt ngào, khiến xương cốt lành mạnh.
25Có con đường xem ra ngay thẳng,nhưng rốt cuộc lại đưa đến tử vong.
26Miệng muốn ăn khiến con người vất vả,vì bụng đói nên đầu gối phải bò.
27Quân vô lại đào hố gây tai ương,đôi môi nó như lửa hồng cháy bỏng.
28Kẻ dối gian gây bất hoà tranh chấp,tên mách lẻo chuyên chia rẽ bạn bè.
29Người thô bạo phỉnh phờ bằng hữu,dẫn họ vào đường nẻo xấu xa.
30Nháy mắt mím môi, nghĩ ra điều dối trálà làm sự ác rồi.
31Mái đầu bạc là triều thiên vinh hiểnđược tặng ban cho kẻ sống công chính.
32Người chậm giận thì hơn trang hào kiệt,người tự chủ hơn kẻ chiếm được thành.
33Người ta gieo quẻ trong vạt áo,nhưng mọi quyết định của phàm nhânđều bắt nguồn từ ĐỨC CHÚA.
2Đầy tớ tài giỏi thì hơn cả đứa con hư đốn,lại được chia gia sản với anh em trong nhà.
3Lò thử vàng, nồi thử bạc,còn ĐỨC CHÚA thử lòng dạ con người.
4Phường gian ác để tâm đến những lời bất chính,quân lừa đảo lắng tai nghe những chuyện hại người.
5Chế giễu kẻ lâm cảnh túng nghèolà sỉ nhục Đấng tạo thành nên họ.Vui mừng khi người gặp tai ươngthì sẽ không thoát khỏi án phạt.
6Triều thiên của người già là đàn con cháu,vinh dự của con cái là chính người cha.
7Lời tao nhã đâu có hợp với kẻ ngu dốt,lời dối gian càng không hợp với người thanh cao.
8Quà hối lộ là bùa mê dưới mắt người đem biếu,người đó làm gì cũng thành công.
9Ai muốn có bạn bè thì quên đi lầm lỗi,nhắc hoài chuyện cũ làm cho bạn xa mình.
10Trăm roi đánh người dạikhông bằng một lời mắng người khôn.
11Ác nhân chỉ mưu tìm nổi loạn,nhưng một sứ giả dữ dằn sẽ được sai đến trừng trị nó.
12Gặp gấu mẹ mất concòn hơn gặp người ngu lên cơn rồ dại.
13Bất hạnh sẽ không chịu rời bỏ,nhà kẻ nào lấy oan đền ơn.
14Bắt đầu cãi cọ là như để cho nước vỡ bờ,hãy tránh xa trước khi cuộc tranh cãi bùng nổ.
15Bênh vực đứa ác, kết tội chính nhân,hai việc này đều làm ĐỨC CHÚA ghê tởm.
16Để sắm được khôn ngoan, tiền bạc trong tay đứa ngu ích lợi gì,bởi vì nó quá ư đần độn ?
17Bè bạn thương nhau mọi thời mọi lúc,vào ngày hoạn nạn chỉ có anh em.
18Đứa ngu mới ký giao kèo,mới đứng ra bảo lãnh cho bè bạn.
19Ưa cãi nhau là ưa phạm tội,tự cao tự đại là chuốc lấy suy vong.
20Tâm địa quanh co sao gặp được hạnh phúc,miệng lưỡi dối trá ắt phải chịu tai ương.
21Sinh ra đứa ngu là chuốc lấy phiền muộn,làm cha kẻ dại nào vui sướng gì đâu !
22Tâm trí hân hoan làm thân xác lành mạnh,tinh thần suy sụp khiến xương cốt rã rời.
23Ác nhân nhận quà được giấu trong ngực áo,khiến cán cân công lý bị bẻ cong.
24Người hiểu biết chỉ nhắm đến khôn ngoan,còn người ngu để mắt khắp cùng trời cuối đất.
25Con ngu khiến cha buồn giận,con dại làm mẹ đắng cay.
26Phạt vạ chính nhân thì không phải lẽ,đánh người khả kính là ngược với công bằng.
27Người nói năng dè dặt là người hiểu biết,kẻ giữ được điềm tĩnh là kẻ khôn ngoan.
28Nếu biết giữ thinh lặng,kẻ ngu cũng được kể là người khôn ngoan ;nếu biết ngậm môi,kẻ đó được coi là người thông hiểu.
2Người ngu không ưa chuyện hiểu biết,nhưng thích phô bày cảm nghĩ riêng.
3Đâu có kẻ ác, đấy có khinh khi,đâu có nhục nhã, đấy có lăng mạ.
4Lời miệng con người là nước sâu thăm thẳm,là dòng suối tràn trề, là nguồn mạch khôn ngoan.
5Bênh vực kẻ gian ác, đè nén người vô tội,xét xử như thế chẳng tốt đẹp gì.
6Môi người ngu gây ra tranh cãi,miệng của nó khiến nó chịu đòn.
7Miệng kẻ ngu làm cho nó tàn tạ,môi của nó là cạm bẫy cho mình.
8Lời kẻ mách lẻo như của ngon vật lạtrôi xuống tận ruột gan.
9Người biếng nhác việc bổn phận mìnhlà anh em với quân phá hoại.
10Danh ĐỨC CHÚA là tháp canh kiên vững,chính nhân chạy đến là được an toàn.
11Người giàu coi của cải là thành trì kiên cố,họ cho đó là tường cao luỹ dầy.
12Lòng tự cao dẫn đến suy sụp,đức khiêm tốn đem lại vinh quang.
13Kẻ chưa nghe đã vội cãi,sẽ chịu tiếng nhục nhã, ngu si.
14Người đau yếu được tinh thần nâng đỡ,nhưng tinh thần suy sụp thì lấy ai vực lên ?
15Trí người minh mẫn tiếp thu hiểu biết,tri thức là điều tai kẻ khôn kiếm tìm.
16Ai có quà biếu sẽ rộng đường lui tới,sẽ gặp được người chức trọng quyền cao.
17Kẻ nói trước cứ biện hộ cho mình là đúng,nhưng đối phương đến, sẽ lột mặt nạ y.
18Quẻ gieo chấm dứt các vụ tương tranhvà phân định quyền lợi giữa những người quyền thế.
19Một người anh em bị xúc phạmthì còn hơn một thành trì vững chắc.Các cuộc cãi vã tựa như then cài cửa luỹ đồn.
20Con người phải chịu hậu quả lời mình nóivà được hưởng những gì môi miệng họ thốt ra.
21Sống hay chết đều do cái lưỡi,ai yêu chuộng nó, sẽ lãnh nhận hậu quả.
22Tìm được vợ hiền là tìm thấy hạnh phúc,và nhận được ơn ĐỨC CHÚA ban cho.
23Người nghèo khẩn khoản nài xin,người giàu trả lời hống hách.
24Có thứ bạn bè gây ra tai hoạ,có người thân hữu gắn bó hơn cả anh em.
2Nhiệt tình mà thiếu suy xét nào có ích chi,bước vội vàng ắt có khi lầm lỡ.
3Kẻ ngu dại làm hại đời mình,nhưng lòng nó lại căm ĐỨC CHÚA.
4Người lắm của được thêm nhiều bạn,còn kẻ nghèo bị bạn hữu lánh xa.
5Kẻ làm chứng gian không thoát khỏi hình phạt,người nói năng dối trá sẽ chẳng được yên hàn.
6Lắm kẻ tâng bốc người hào phóng,ai cũng làm bạn với kẻ cho quà.
7Kẻ nghèo túng bị mọi anh em khinh rẻ,bạn hữu lại càng lánh xa !Mong được đôi lời, cũng chẳng có.
8Ai có óc hiểu biết thì yêu bản thân mình,ai giữ được sáng suốt thì tìm ra hạnh phúc.
9Kẻ làm chứng gian không thoát khỏi hình phạt,người nói năng dối trá sẽ phải mạng vong.
10Người ngu không hợp với nếp sống phong lưu,người nô lệ càng không thể điều khiển hàng thủ lãnh.
11Hiểu biết làm con người chậm giận,bỏ qua lời xúc phạm khiến con người được tôn vinh.
12Cơn giận của vua như tiếng gầm sư tử,ân lộc vua ban tựa mưa móc trên cỏ xanh.
13Con ngu là mối hoạ cho cha,vợ lắm điều như mái nhà dột.
14Cửa nhà, tài sản là gia nghiệp của cha ông,còn người vợ khôn ngoan là do ĐỨC CHÚA.
15Thói lười biếng làm con người ngủ mê,kẻ biếng nhác sẽ phải nhịn đói.
16Tuân giữ lệnh truyền là giữ được mạng sống,khinh thường đường lối Chúa ắt phải mạng vong.
17Thương xót kẻ khó nghèo là cho ĐỨC CHÚA vay mượn,Người sẽ đáp trả xứng việc đã làm.
18Hãy sửa phạt con cái bao lâu còn hy vọng,nhưng đừng nóng nảy khiến nó phải chết.
19Người giận dữ hung hăng sẽ phải nộp phạt,nếu cứu nó, bạn chỉ làm tăng sự ác mà thôi.
20Hãy lắng nghe lời khuyên, đón nhận lời nghiêm huấn,để sau này bạn được nên khôn.
21Lòng con người ấp ủ bao dự tính,duy kế hoạch của ĐỨC CHÚA mới trường tồn.
22Con người ao ước lòng nhân nghĩa,thà là kẻ nghèo khó còn hơn là đứa dối gian.
23Lòng kính sợ ĐỨC CHÚA đem lại sự sống,cho người ta ăn no ngủ kỹ, thoát khỏi mọi tai ương.
24Đứa lười biếng thò tay vào đĩa,nhưng chẳng buồn đưa thức ăn lên miệng.
25Hãy đánh người ưa chế giễu,ắt kẻ ngây thơ sẽ nên lanh lợi ;hãy quở mắng người khôn,người ấy sẽ thêm hiểu biết.
26Kẻ bạc đãi cha và xua đuổi mẹ,là đứa con đốn mạt, nhuốc nhơ.
27Này con, nếu thôi không nghe lời nghiêm huấn,con sẽ lạc xa những lời lẽ khôn ngoan.
28Kẻ làm chứng gian nhạo cười công lý,miệng ác nhân ngốn ngấu chuyện gian tà.
29Án phạt dành sẵn cho kẻ ưa chế giễu,và đòn vọt kề lưng đứa ngu si.
2Cơn thịnh nộ của vua như tiếng gầm sư tử,kẻ làm vua nổi giận là làm hại chính mình.
3Tránh đôi co đem lại vinh dự cho con người,mọi kẻ ngu đều hay sinh sự.
4Đầu mùa đông, kẻ lười không lo cày cấy,đến mùa gặt, nó tìm kiếm cũng uổng công.
5Ý định lòng người tựa nước sâu thăm thẳm,người hiểu biết mới kín múc được.
6Lắm kẻ tự hào mình nhân nghĩa,nhưng người thành tín, nào ai kiếm cho ra ?
7Người công chính ăn ở đức độ,phúc cho đàn con nối dõi tông đường !
8Đức vua ngự trên ngai xét xử,đưa mắt sàng lọc mọi xấu xa.
9Ai dám nói : "Tôi đã giữ lòng mình thanh khiết,và tôi đã sạch tội rồi !"
10Cân non cân già, đấu gian đấu dối,ĐỨC CHÚA ghê tởm cả hai.
11Qua việc làm, mà người ta biết đượctính hạnh đứa trẻ có trong sáng thẳng ngay.
12Tai để nghe, mắt để thấy,ĐỨC CHÚA làm nên cả hai.
13Đừng mê ngủ kẻo ra nghèo túng,chong mắt thức, bạn sẽ được cơm bánh no nê.
14Khi mua thì chê "Đồ ôi, đồ dở !"lúc đi khỏi, lại tự khen mua được giá hời !
15Vàng bạc trân châu : nhiều vô kể,miệng lưỡi thông thái : thật hiếm hoi !
16Người nào dám bảo lãnh cho kẻ không quen,phải giữ lấy áo của người đó ;người nào muốn bảo đảm cho phụ nữ xa lạ,phải đòi người đó vật thế chân.
17Bánh phi nghĩa, con người lấy làm ngon,nhưng sau đó, miệng nó đầy đá sỏi.
18Lên kế hoạch, hãy dựa vào lời khuyên,lúc giao tranh, hãy nghe lời cố vấn.
19Đứa ngồi lê đôi mách tiết lộ điều bí mật,vậy đừng giao du với kẻ lắm lời.
20Kẻ nào nguyền rủa mẹ cha,ngay giữa đêm khuya, đèn nó bị tắt ngúm.
21Của cải kiếm vội được lúc đầu,thì về sau sẽ không được chúc phúc.
22Bạn đừng nói : "Tôi sẽ báo thù !"Hãy cậy trông ĐỨC CHÚA, Người sẽ cứu bạn.
23Cân non cân già làm ĐỨC CHÚA ghê tởm,bàn cân gian dối, nào tốt đẹp chi !
24ĐỨC CHÚA dẫn dắt từng bước chân con người,nẻo đời mình, phàm nhân sao hiểu hết.
25Nguy hiểm thay, khi vội vàng khấn dâng của cải,rồi sau đó lại tiếc nuối nghĩ suy.
26Vị minh quân sàng lọc lũ gian tà,cho bánh xe cán lên bọn chúng.
27Tinh thần là đèn sáng ĐỨC CHÚA ban cho con người,dò xét mọi ngõ ngách tâm can.
28Nhân nghĩa và tín thành gìn giữ đức vua,nhờ nhân ái, ngai vàng người bền vững.
29Sức mạnh là niềm tự hào của giới thanh niên,mái đầu bạc là vinh dự của hàng bô lão.
30Vết thương nhức nhối tẩy sạch điều gian ác,và roi vọt thấu đến tận cõi lòng.
2Con người cho lối sống của mình là ngay thẳng,nhưng ĐỨC CHÚA thấu suốt mọi tâm can.
3Thực thi điều công minh chính trựcthì đẹp lòng ĐỨC CHÚA hơn là dâng hy lễ.
4Mắt kiêu hãnh, lòng tự cao,vẻ hào nhoáng của ác nhân : thảy đều là tội lỗi.
5Kế hoạch người siêng năng hẳn tạo ra lợi nhuận,ai vội vàng hấp tấp, ắt phải chịu đói nghèo.
6Kho tàng thu tích nhờ môi miệng điêu ngoalà hơi thở thoáng qua, là bẫy làm thiệt mạng.
7Bạo hành của kẻ ác sẽ cuốn phăng kẻ ác,vì chúng không chịu thực thi công bình.
8Đường lối của kẻ gian ác thì quanh co,hành động của người trong sạch thì ngay thẳng.
9Thà ở một góc trên mái nhà,còn hơn chung sống với một bà hay gây.
10Lòng ác nhân ước ao sự dữ,ngay bạn bè, nó chẳng để mắt thương.
11Phạt đứa ưa chế giễu, kẻ khờ dại nên khôn,dạy bảo người khôn, người khôn càng hiểu biết.
12Đấng Công Chính xem xét nhà của ác nhân,bắt ác nhân lâm vòng tai hoạ.
13Kẻ bịt tai trước tiếng kêu của người cô thế,đến lúc nó kêu, sẽ chẳng được đáp lời.
14Tặng phẩm kín đáo làm tiêu tan cơn giận,quà giấu trong áo làm dịu trận lôi đình.
15Thực thi công lý là niềm vui cho người công chính,nhưng là nỗi kinh hoàng cho kẻ bất lương.
16Kẻ lạc xa con đường hiểu biết,sẽ phải sống chung với đám âm hồn.
17Kẻ ham vui sẽ bần cùng đói khổ,người mê rượu chè sẽ chẳng giàu đâu !
18Kẻ ác thành giá chuộc cho người công chính,tên phản bội bị phạt thay cho kẻ ngay lành.
19Thà sống nơi đìu hiu cô quạnh,còn hơn bên người vợ hay gây gổ nổi xung.
20Nhà người khôn có kho báu và dầu,còn người ngu có gì nuốt hết.
21Người theo đuổi công chính và nhân nghĩa,sẽ được sống lâu và vinh dự.
22Người khôn tấn công thành của quân thiện chiến,và lật nhào đồn luỹ chúng cậy trông.
23Kẻ giữ mồm giữ miệng,thì giữ mình khỏi những hiểm nguy.
24Đứa kiêu căng xấc xược được gọi là quân nhạo báng,nó cư xử ngạo ngược kiêu căng.
25Vì ham muốn, đứa lười mất mạng,bởi nó không chịu ra tay làm.
26Suốt ngày nó những ham cùng muốn,còn chính nhân cho hết, chẳng giữ lại gì.
27Hy lễ của ác nhân là điều ghê tởm,nhất là khi dâng với ý gian tà.
28Kẻ làm chứng gian sẽ phải tiêu vong,còn người biết nghe có thể nói hoài.
29Kẻ gian ác mang bộ mặt trơ trẽn,còn người ngay cứ vững bước trên đường.
30Khôn ngoan, hiểu biết, nhủ khuyên,tất cả chẳng là gì sánh với ĐỨC CHÚA.
31Chiến mã được chuẩn bị cho ngày giao tranh,nhưng thắng bại thuộc quyền ĐỨC CHÚA.
2Kẻ giàu người nghèo gặp nhau ở điểm này :cả hai đều được ĐỨC CHÚA tạo dựng.
3Gặp nguy hiểm, người khôn ẩn mình,đứa khờ dại lao tới và bị thiệt thân.
4Giàu sang, vinh dự và sự sống là phần thưởngĐỨC CHÚA dành cho kẻ khiêm nhu và kính sợ Người.
5Đường kẻ quanh co thì có gai, có bẫy,ai biết giữ mình ắt sẽ tránh xa.
6Hãy dạy đứa trẻ đi con đường nó phải đi,để đến tuổi già, nó vẫn không lìa bỏ.
7Người giàu thì thống trị kẻ nghèo,người đi vay làm tôi cho chủ nợ.
8Kẻ gieo tai ác sẽ gặt tai ương,nó đã tàn phá, ắt sẽ tàn lụi.
9Người tử tế sẽ được chúc phúc,vì đã đem cơm bánh cho người nghèo.
10Đuổi quân nhạo báng đi là hết chuyện đôi co,cũng chẳng còn tranh chấp với lăng mạ.
11Ai chuộng lòng thanh khiết và ăn nói dễ thươngsẽ được vua nhận làm bạn hữu.
12ĐỨC CHÚA để mắt trông nom người hiểu biết,và phi bác lời lẽ kẻ bất trung.
13Đứa lười nói : "Có con sư tử ở ngoài kia ;nếu tôi ra đường, chắc sẽ bị ăn thịt."
14Miệng người phụ nữ trắc nết ví tựa hố sâu,kẻ bị ĐỨC CHÚA ruồng bỏ sẽ sa vào đó.
15Tâm trí trẻ con vốn dại khờ,lấy roi sửa phạt là giúp nó nên khôn.
16Bóc lột người nghèo là làm giàu cho họ,tặng cho kẻ giàu là khiến mình nghèo đi.
III. SƯU TẬP NHỮNG LỜI CỦA BẬC KHÔN NGOAN
17Con hãy lắng tai nghe lời bậc khôn ngoan,và chú tâm vào những hiểu biết của thầy.18Vì khi con giữ những lời ấy trong tâm khảmvà sẵn sàng nói hết ra ngoài miệngthì thật là vui thú dường bao !
19Hôm nay thầy muốn dạy con, cả con nữa,để con một niềm tin tưởng vào ĐỨC CHÚA.
20Há thầy đã chẳng viết cho con ba mươi huấn dụgồm những lời khuyên răn và hiểu biết đó sao ?
21Mục đích là để giúp con am tườngnhững lời chân thậtvà trình bày lại cho người đã sai consao cho thật trung thành.
22Đừng bóc lột người nghèo, vì họ đã nghèo sẵn ;cũng đừng chà đạp người yếu thế nơi cửa công,
23vì ĐỨC CHÚA sẽ biện hộ cho họ,và những ai tước đoạt họ, Người sẽ tước mạng sống.
24Đừng bè bạn với người hay nóng giận,chớ giao du với kẻ dễ nổi xung,
25kẻo con lại học đòi lối sống của chúng,khiến thân con mắc phải bẫy dò.
26Đừng thuộc hạng người bắt tay giao kèo,hay hạng người bảo lãnh cho kẻ khác vay mượn,
27vì nếu con không có gì để trả,giường con đang nằm, người ta cũng lấy đi.
28Đường ranh cha ông đã ấn định từ trước,con đừng có chuyển dời.
29Con có thấy người giỏi giang khéo léo ?Người ấy sẽ được vào phục vụ các vua,chứ không phục vụ hạng tầm thường.
2Nếu con vốn tham ăn, hãy đặt dao kề cổ.
3Đừng thèm thuồng cao lương mỹ vị của hắn,vì đó là thứ đồ ăn phỉnh gạt.
4Chớ nhọc công thu tích của cải,và cũng đừng bận tâm đến nó ;
5mắt con vừa thấy, nó đã chẳng còn,vì nó mọc cánh bay đi mất,tựa đại bàng bay tới trời cao.
6Chớ ăn bánh của quân xấu bụng,đừng thèm thuồng cao lương mỹ vị của hắn.
7Vì lòng hắn nghĩ sao, con người hắn như vậy.Hắn mời con : "Ăn uống đi nào !"Nhưng đâu phải hắn có lòng với con.
8Mẩu bánh vừa nuốt vào, con đã phải thổ ra.Mất công toi bao nhiêu lời tốt đẹp,
9con đừng nói vào tai đứa dốt,vì nó sẽ khinh dể lời lẽ khôn ngoan của con.
10Con chớ chuyển dời đường ranh cũ,cũng đừng xâm phạm cánh đồng của trẻ mồ côi,
11vì Đấng cứu chuộc chúng là Đấng hùng mạnh,chính Người sẽ biện hộ cho chúng chống lại con.
12Con hãy để tâm đón lấy lời huấn dụ,và lắng tai nghe điều hiểu biết.
13Đừng ngại gì khi phải phạt trẻ con,nếu con đánh nó bằng roi, nó đâu có chết.
14Lấy roi đánh nó là cứu nó khỏi âm ty.
15Hỡi con, tâm trí con khôn ngoanthì lòng dạ thầy cũng vui sướng.
16Môi miệng con nói những lời chính trựcthì tâm hồn thầy sẽ mừng rỡ hân hoan.
17Đừng để lòng con phân bì với quân tội lỗi,nhưng hãy luôn kính sợ ĐỨC CHÚA,
18vì chắc chắn con có một tương laivà niềm hy vọng của con sẽ không thành mây khói.
19Hỡi con, hãy nghe thầy và con sẽ nên khôn,hãy hướng lòng con theo chính đạo.
20Đừng nhập bọn với quân chè chén say sưa,với những kẻ chỉ mê ăn mê nhậu.
21Bởi vì kẻ say sưa ăn nhậu ắt sẽ phải túng nghèo ;kẻ mơ màng buồn ngủ sẽ khố rách áo ôm.
22Hãy lắng nghe cha con, đấng sinh thành ra con,đừng khinh dể mẹ con khi người già yếu.
23Chân lý và khôn ngoan, nghiêm huấn và hiểu biết,con hãy mua lấy chứ đừng bán đi.
24Thân phụ người công chính sẽ mừng vui,đấng sinh thành người khôn sẽ hoan hỷ.
25Ước gì cha mẹ con được hỷ hoanvà người sinh ra con được mừng rỡ.
26Hỡi con, hãy hết lòng tin tưởng vào thầyvà hãy để mắt noi gương thầy.
27Vì gái điếm là hố sâuvà phụ nữ ngoại tình là giếng hẹp.
28Nó khác nào kẻ cướp rình chờhòng tăng số những kẻ bất trung trong nhân loại.
29Ai kêu : "Than ôi !" ? Ai kêu : "Khổ quá !" ?Ai cứ gây gổ ? Ai phải thở than ?Ai chịu những vết thương vô lý ?Ai có đôi mắt đỏ ngầu ?
30Đó là kẻ nấn ná mãi bên ly rượu,là người đã nếm đủ thứ rượu ngon.
31Nhìn rượu làm chi : rượu màu đỏ hồng,óng ánh trong ly, rồi trôi xuống cổ.
32Nhưng rốt cuộc, rượu như rắn cắn,như nọc độc hổ mang.
33Mắt con sẽ thấy những điều kỳ dị,lòng con tuôn ra bao chuyện nhảm nhí.
34Con như người bồng bềnh giữa biển khơi,lắc lư trên cột buồm.
35"Bị người đánh, tôi chẳng biết đau,bị người đập, tôi đâu cảm thấy.Đến bao giờ mới tỉnh rượu đâyđể tôi lại kiếm thêm ly nữa ?"
2vì lòng chúng chỉ nghĩ đến bạo hànhvà môi chúng toàn nói lời độc ác.
3Có khôn ngoan mới dựng được nhà,có sáng suốt mới biết xây cho vững.
4Nhờ hiểu biết, phòng ốc mới đầy dưmọi của cải sang trọng và quý giá.
5Người khôn ngoan được nên mạnh mẽ,kẻ hiểu biết làm sức mạnh gia tăng.
6Khi giao chiến, cần lời chỉ đạo,muốn thắng trận, cần nhiều cố vấn.
7Đối với kẻ ngu, đức khôn ngoan cao vời vợi,nơi cổng thành, nó chẳng dám hé môi.
8Kẻ mưu tính những chuyện gian tàsẽ bị gọi là vua bịp bợm.
9Kẻ ngu si chỉ mưu toan tội lỗi,quân chế nhạo bị kẻ ghét người khinh.
10Ngày khốn quẫn mà để mất tinh thần,sức lực con ắt sẽ bị suy giảm.
11Hãy giải thoát những người bị đem đi giết,cứu những ai lảo đảo bước đến pháp trường.
12Giả như con bảo : "Tôi đâu biết chuyện ấy,"thì Đấng đo lòng người lại không hiểu hết sao ?Đấng canh giữ lòng con thấu suốt cả,Người sẽ thưởng phạt ai nấy theo việc họ làm.
13Hỡi con, cứ ăn đi, mật ong ngon lắm,mật ong nguyên chất ngọt ngào trong miệng con.
14Con nên nhớ : đức khôn ngoan đối với con cũng vậy.Nếu con gặp được, hẳn sẽ có tương lai,và niềm hy vọng của con sẽ không tan vỡ.
15Này kẻ gian, chớ rình rập nhà người công chính,cũng đừng phá phách nơi họ ở.
16Vì chính nhân có ngã bảy lần cũng đứng lên được,còn kẻ ác cứ lảo đảo hoài trong cảnh tai ương.
17Khi quân thù gục ngã, con đừng lấy làm vui,lúc nó bị lảo đảo, lòng con chớ reo mừng,
18kẻo ĐỨC CHÚA trông thấy mà gai mắtvà không nổi giận với nó nữa đâu.
19Đừng ganh ghét với bọn bất lương,chớ ghen tương cùng phường gian ác.
20Vì bọn bất lương chẳng có tương lai,và ngọn đèn của phường gian ác sẽ tàn lụi.
21Hỡi con, hãy kính sợ ĐỨC CHÚA và nhà vua,đừng giao du với những quân nổi loạn.
22Vì tai hoạ sẽ giáng xuống bất ngờ,cả hai sẽ tiêu diệt chúng ra sao, nào có ai lường được ?
IV. SƯU TẬP NHỮNG LỜI KHÁC CỦA BẬC KHÔN NGOAN
23Những câu sau đây cũng là của bậc khôn ngoan :Xét xử thiên vị là điều không tốt.24Ai bảo kẻ gian ác rằng : "Anh vô tội !"thì sẽ bị các dân nguyền rủa, các nước cười chê.
25Còn ai răn đe nó, ắt sẽ được mừng vuivà phúc lành sẽ đến trên người đó.
26Ai trả lời thẳng thắn mới là người bạn thật.
27Hãy ổn định mọi chuyện bên ngoàivà thu xếp công việc đồng áng,rồi sau đó mới lo dựng nhà.
28Đừng vô cớ làm chứng hại bạn bè,cũng đừng nói ngọt nói ngon mà lừa đảo họ.
29Con đừng nói : "Hắn đối xử với tôi ra sao, tôi xử lại với hắn như vậy.Tôi trả báo từng người theo việc họ làm."
30Tôi đi ngang cánh đồng của người biếng nhác,qua vườn nho của kẻ ngu si.
31Và này : chỗ nào cũng um tùm gai góc,khắp mặt đất phủ đầy cỏ dại,tường đá bị sụp đổ hoang tàn.
32Tôi đã nhìn và để tâm suy nghĩ,tôi đã thấy và rút ra bài học này :
33Ngủ một chút, chợp mắt một chút,khoanh tay nằm một chút,
34là cái nghèo sẽ đến với bạn như tên du thủ du thực,cảnh bần cùng sẽ đột nhập như người có vũ trang.
V. BỘ SƯU TẬP THỨ HAI CÁC CHÂM NGÔN CỦA VUA SA-LÔ-MÔN
1Đây cũng là những châm ngôn của vua Sa-lô-mônđược quần thần của Khít-ki-gia, vua nước Giu-đa, ghi chép lại.2Thiên Chúa vinh quang khi giấu kín việc Người làm,đức vua vinh quang khi thấu hiểu việc nước.
3Như trời cao đất dày,tâm trí bậc đế vương thật vô phương dò thấu.
4Lọc hết cặn bẩn ra khỏi bạc,thợ bạc sẽ có một cái bình.
5Loại người gian ác khỏi long nhan,ngai vàng sẽ kiên vững trên nền công chính.
6Trước long nhan, đừng lên mặt kiêu kỳ,chớ đứng vào chỗ của hàng vị vọng.
7Thà được người ta bảo : "Xin mời ông lên trên !"còn hơn bị hạ xuống trước mặt người quyền cao chức trọng.Điều mắt con nhìn thấy,
8con đừng vội đem ra trước toà,vì nếu đối phương làm cho con phải xấu hổ,thì rốt cuộc con sẽ ăn nói ra sao ?
9Cứ tranh cãi với đối phương,nhưng đừng tiết lộ chuyện riêng của người khác,
10kẻo có ai nghe được, họ sẽ phỉ báng con,và con không rút lại được những lời nói xấu.
11Lời nói ra đúng lúc đúng thờikhác chi táo vàng trên đĩa bạc chạm trổ.
12Đối với kẻ biết nghe, lời trách cứ của người khôntựa nhẫn vàng hay kiềng vàng hảo hạng.
13Sứ giả trung tín với kẻ sai mình đithì đáng quý như tuyết mát ngày mùa :người đó làm vững lòng ông chủ.
14Kẻ to miệng hứa tặng quà mà không giữ lời hứachẳng khác nào có mây, có gió mà chẳng có mưa.
15Cứ kiên nhẫn, thủ lãnh sẽ xiêu lòng,lời mềm mỏng làm nát tan xương cốt.
16Kiếm được mật, con chỉ ăn vừa đủ,ăn quá nhiều, ắt sẽ mửa ra thôi.
17Đừng năng lui tới với bạn bè,kẻo nó chán ngấy con mà đem lòng ghét bỏ.
18Kẻ làm chứng gian hại bạn bèchẳng khác nào chuỳ, gươm và tên nhọn.
19Trong ngày khốn quẫn,lòng tin tưởng vào đứa bất trungsẽ như răng lung lay, như chân lảo đảo.
20Ca hát khi người khác khổ đauthì như lột áo lúc trời lạnhhay đổ thêm giấm vào nước chanh.
21Kẻ thù con có đói, hãy cho nó bánh ăn,nó có khát, hãy cho nước uống.
22Như vậy là chất than hồng lên đầu nó,và ĐỨC CHÚA sẽ thưởng cho con.
23Như gió bấc khiến trời đổ mưa,lời nói lén làm người ta nổi giận.
24Thà ở một góc trên mái nhà,còn hơn chung sống với một bà hay gây.
25Tin vui từ phương xa đếntựa nước mát khi cổ họng ráo khô.
26Nước bị đục, suối bị dơ,chính nhân bị kẻ gian ác làm nghiêng ngửa.
27Mật ong, ăn quá nhiều không tốt,những lời ca ngợi, con chớ mải kiếm tìm.
28Người không biết tự chủví như thành bỏ ngỏ, không tường luỹ chở che.
2Như chim sẻ bay, như chim én lượn,lời nguyền rủa vô cớ cũng chẳng đi tới đâu.
3Roi dành cho ngựa, hàm thiếc cho lừa,đòn vọt dành cho lưng đứa ngu xuẩn.
4Đừng đáp lại đứa ngu theo cái ngu của nó,kẻo chính con cũng lại giống nó thôi.
5Hãy đáp lại đứa ngu theo cái ngu của nó,kẻo nó cứ tưởng là nó khôn.
6Nhờ đứa ngu chuyển giùm sứ điệpchẳng khác chi tự chặt chân mìnhvà gánh lấy biết bao tai hoạ.
7Đứa dốt mở miệng nói khôn nói ngoanthì cũng như anh què đi khập khiễng.
8Bày tỏ lòng kính trọng đứa nguchẳng khác chi cột sỏi vào ná bắn.
9Đứa dốt mở miệng nói khôn nói ngoanchẳng khác gì kẻ say vung cành gai mà múa.
10Ai mướn kẻ ngu hay người saythì cũng ví tựa kẻ bắn cunggây thương tích cho mọi người qua lại.
11Con chó quay lại chỗ nó mửa,đứa ngu lặp lại chuyện ngu đần.
12Nếu con gặp một kẻ tự cho mình là khôn,thì thà hy vọng vào đứa ngu còn hơn.
13Tên lười nói : "Ngoài đường có sư tử,nơi quảng trường có chúa sơn lâm."
14Cánh cửa xoay trên trục,đứa lười lăn trên giường.
15Kẻ lười biếng thò tay vào đĩa,nhưng chẳng buồn đưa thức ăn lên miệng.
16Kẻ lười biếng tự hàomình khôn hơn bảy người có tài đối đáp.
17Xen vô chuyện của ngườikhác nào kéo tai chó chạy rông.
19Kẻ lừa đảo bạn bè, rồi bảo : "Đùa đấy thôi !"
18thì cũng như người giả vờ điênphóng lửa, bắn tên gây chết chóc.
20Củi tàn thì lửa tắt,hết kẻ mách lẻo thì cũng bớt đôi co.
21Than nuôi bếp hồng, củi nuôi lửa đỏ,kẻ hay gây gổ khiến cãi cọ bùng lên.
22Lời đứa mách lẻo như của ngon vật lạtrôi xuống tận ruột gan.
23Lời lẽ mặn nồng mà lòng dạ xấu xachẳng khác nào bạc cặn dát trên đồ gốm.
24Kẻ ghét ghen, môi miệng khéo vờ vĩnh,nhưng thâm tâm vẫn đặt chuyện lọc lừa.
25Nó dùng lời quyến rũ, con đừng có tin,vì lòng nó chứa đầy chuyện ghê tởm.
26Nó mưu mô che đậy lòng ghen ghét,nhưng ác tâm của nó bị đại hội vạch trần.
27Kẻ đào hố bị sa xuống hố,người lăn đá lại bị đá đè.
28Lưỡi dối gian ghét người nó làm hại,miệng ngọt xớt gây đổ vỡ nát tan.
2Hãy để kẻ xa người lạ ngợi khen con,đừng có hé môi khen ngợi chính mình.
3Đá nặng, cát cũng nặng,đứa ngu nổi giận còn nặng nề hơn.
4Đứa nóng giận thì độc ác, kẻ thịnh nộ thì bạo tàn,nhưng trước người nổi cơn ghen, ai nào đứng vững ?
5Thà chỉ trích công khaicòn hơn yêu thương mà không bày tỏ.
6Bạn bè làm thương tổn, bạn bè vẫn chân thành,kẻ thù có ôm hôn, kẻ thù cũng giả dối.
7Người no, tảng mật cũng coi thường,kẻ đói thấy đắng cay cũng ngọt.
8Người xa quê như chim xa tổ.
9Dầu và hương thơm làm phấn khởi lòng người,tình bạn ngọt ngào giúp tinh thần thêm vững mạnh.
10Bạn của con hay bạn của cha con, đừng nỡ bỏ rơi họ.Gặp ngày khốn quẫn, đừng đến nhà anh em con,vì anh em xa không bằng láng giềng gần.
11Này con, hãy khôn ngoan cho thầy được thoả dạvà có thể đối đáp với ai sỉ nhục thầy.
12Gặp nguy hiểm, người khôn ẩn mình,đứa khờ dại lao tới và bị thiệt thân.
13Người nào dám bảo lãnh cho kẻ không quen,phải giữ lấy áo của người đó ;người nào muốn bảo đảmcho phụ nữ xa lạ,phải đòi người đó vật thế chân.
14Lớn tiếng chúc lành cho bạn hữu ngay từ sáng sớmthì chẳng khác nào nguyền rủa họ.
15Đàn bà lắm điều như nhà dột ngày mưa.
16Giữ được đàn bà như giữ được gió,hay nắm được dầu trong tay.
17Sắt bén nhờ sắt,con người nên sắc bén nhờ bạn bè.
18Giữ cây vả thì được ăn trái vả,bảo vệ thầy ắt sẽ được kính yêu.
19Nước phản chiếu khuôn mặt,tâm tư phản ánh con người.
20Âm ty, âm phủ không bao giờ đầy,cặp mắt con người chẳng bao giờ thoả.
21Lò thử vàng, nồi thử bạc,tiếng khen cho thấy giá trị con người.
22Giã đứa ngu trong cối như lấy chày giã gạo,con cũng chẳng lột được cái ngu của nó.
23Hãy biết rõ tình trạng bầy gia súcvà lưu tâm đến đàn vật của con,
24vì của cải không bền lâu muôn thuởvà danh vọng chẳng lưu truyền muôn kiếp.
25Khi cỏ khô đã cắt và cỏ non lại mọc,khi cỏ xanh trên đồi núi cũng được gom về
26thì chiên sẽ cho con có áo che thân,dê sẽ giúp con có tiền tậu ruộng,
27và sẽ có đủ sữa dê để nuôi bản thân con,nuôi cả nhà và các tỳ nữ.
2Khi đất nước loạn lạcthì lắm kẻ xưng hùng xưng bá,còn đất nước được ổn địnhlà nhờ một người hiểu biết khôn ngoan.
3Ác nhân bóc lột người thiếu thốn,khác nào cơn mưa lũ gây nên cảnh đói ăn.
4Kẻ bỏ lề luật thì ca ngợi ác nhân,người giữ lề luật thì chống lại bọn chúng.
5Phường gian ác đâu hiểu lẽ công bình,nhưng ai kiếm tìm ĐỨC CHÚA thì am tường mọi sự.
6Thà nghèo mà ăn ở vẹn toàncòn hơn giàu mà sống quanh co.
7Người giữ lề luật là đứa con khôn,kẻ bè bạn với phường bê tha làm cho cha tủi nhục.
8Cho vay nặng lãi để được thêm giàu cólà gom của vào tay kẻ biết thương người nghèo.
9Ai bưng tai chẳng muốn nghe lề luật,cả lời nó nguyện cầu cũng đáng ghê tởm.
10Kẻ quyến rũ người ngay thẳng theo đường xấuthì chính nó lại sa vào hố nó đào,nhưng người sống vẹn toàn sẽ thừa hưởng hạnh phúc.
11Kẻ giàu có cứ tưởng mình khôn,nhưng người nghèo mà sáng suốt thì biết rõ kẻ ấy.
12Khi chính nhân thắng trậnthì vinh quang chiếu toả nơi nơi,khi kẻ ác đứng lên, ai cũng phải ẩn mình.
13Kẻ giấu tội mình sẽ không thành đạt,nhưng ai xưng thú và chừa tội sẽ được xót thương.
14Phúc cho người luôn luôn biết sợ,còn kẻ cứng lòng sẽ gặp phải tai ương.
15Như sư tử rống, như gấu xông vào mồi,kẻ bất lương thống trị đám dân đen cũng vậy.
16Kẻ cầm quyền ngu dốt lo chiếm đoạt cho nhiều,còn ai khinh chê lợi lộc bất chính, sẽ được trường thọ.
17Kẻ bị giày vò vì tội sát nhân sẽ phải trốn chạy cho đến chếtchẳng cần bắt nó làm chi !
18Người sống thanh liêm sẽ được cứu thoát,kẻ ăn ở quanh co sẽ sa vào hố bẫy.
19Người canh tác đất đai được no đầy cơm bánh,kẻ chạy theo chuyện phù phiếm sẽ phải chịu bần cùng.
20Người trung tín được đầy dư phúc lành,kẻ muốn mau giàu sẽ không thoát khỏi hình phạt.
21Thiên vị thì chẳng tốt đẹp gì,người ta có thể phạm tội chỉ vì một mẩu bánh.
22Người xấu bụng chạy theo tiền của,đâu biết rằng cảnh nghèo sắp ập đến bên mình.
23Kẻ dám khiển trách ngườicuối cùng lại được người quý yêuhơn kẻ chỉ buông lời xu nịnh.
24Kẻ bóc lột mẹ cha, rồi bảo : "Đâu có tội vạ gì !",chính hắn là bạn của quân ăn cướp.
25Kẻ lắm tham vọng thì gây ra cãi vã,còn ai cậy vào ĐỨC CHÚA sẽ được thịnh đạt.
26Kẻ cậy mình tài trí, ấy là kẻ ngu si.Người theo lẽ khôn ngoan, ắt sẽ được cứu thoát.
27Ai bố thí cho người nghèosẽ chẳng hề túng thiếu.Còn ai cứ nhắm mắt làm ngơsẽ phải chịu bao lời nguyền rủa.
28Kẻ ác đứng lên, người người đều lẩn trốn.Kẻ ác sụp đổ, chính nhân lại thêm đông.
2Chính nhân cầm quyền, dân mừng rỡ.Ác nhân cai trị, dân oán than.
3Người mến chuộng sự khôn ngoanlàm cho cha vui thoả.Kẻ giao du với bọn đàng điếmkhiến sản nghiệp tiêu tan.
4Vua công minh khiến đất nước ổn định.Vua đòi thuế nặng làm đất nước suy vong.
5Nịnh hót ailà giăng lưới dưới chân kẻ ấy.
6Ác nhân phạm tội là rơi vào cạm bẫy,còn chính nhân được vui sướng hò reo.
7Người công chính quan tâm đến quyền lợi kẻ nghèo,điều đó, ác nhân sao hiểu nổi !
8Quân chống đối làm cả thành sôi sục,người khôn ngoan khiến cơn giận nguôi ngoai.
9Tranh tụng với kẻ dốt,người khôn có giận hay cười, chẳng lúc nào yên.
10Người lương thiện bị quân khát máu căm thù,nhưng lại được người chính trực tìm kiếm.
11Kẻ ngu để cơn giận tự do bộc phát,còn người khôn biết dằn xuống cho êm.
12Lãnh đạo mà để tâm nghe lời gian tráthì thuộc hạ sẽ thành một lũ xấu xa.
13Kẻ nghèo hèn và đứa bóc lộtgiống nhau ở điểm này :cả hai đều được ĐỨC CHÚA cho nhìn thấy ánh sáng.
14Vua theo sự thật mà xét xử người nghèothì ngai vàng sẽ bền vững thiên thu.
15Có chịu đòn chịu mắng mới nên khôn,trẻ con thả lỏng gây tủi buồn cho mẹ.
16Ác nhân cầm quyền thì tội ác gia tăng,nhưng chính nhân sẽ thấy chúng suy tàn.
17Hãy sửa phạt con, nó sẽ cho bạn được thảnh thơivà khiến lòng bạn vui sướng.
18Khi không còn thị kiến, dân sẽ sống buông thả,nhưng ai còn giữ luật, quả là người có phúc.
19Đừng sửa dạy tôi tớ bằng lời nói suông,nó hiểu cũng chẳng tuân chẳng giữ.
20Gặp phải người nói năng bộp chộp,thà trông cậy đứa dốt còn hơn.
21Nuông chiều tôi tớ khi nó còn nhỏ dạithế nào cũng biến nó thành tên cứng đầu.
22Người hay giận thường gây tranh cãi,kẻ nóng tính phạm bao lỗi lầm.
23Tính tự cao hạ đứa tự cao xuống,người tự hạ sẽ được tôn vinh.
24Kẻ đồng loã với tên trộm cắplà làm hại chính bản thân mình.Nó nghe thấy lời nguyền rủamà vẫn không chịu tiết lộ chi.
25Nỗi sợ sệt khiến con người sa bẫy,nhưng ai cậy trông ĐỨC CHÚA thì được an toàn.
26Lắm kẻ đến cầu cạnh người quyền thế,nhưng ĐỨC CHÚA mới đem lại công lý cho mỗi người.
27Chính nhân kinh tởm kẻ sống bất công,ác nhân kinh tởm người theo đường chính trực.
VI. LỜI CỦA ÔNG A-GUA
1Lời của ông A-gua là con ông Gia-ke, người Ma-xa. Ông A-gua tuyên sấm như sau với ông I-thi-ên, với ông I-thi-ên và ông U-khan :2Quả tôi ngu dốt hơn mọi người,không có chút thông minh của con người.
3Tôi đã không được học hỏi về sự khôn ngoan,không hiểu biết chi về Đấng Thánh.
4Ai đã lên trời rồi lại xuống ?Ai đã gom gió vào lòng bàn tay ?Ai đã dồn nước vào áo choàng ?Ai đã ấn định biên cương cho cõi đất ?Danh Đấng ấy là chi ? Và con Đấng ấy tên là gì ?Hẳn con đã biết.
5Mọi lời Thiên Chúa phán đều được chứng nghiệm.Người là khiên thuẫn cho ai tìm ẩn náu nơi Người.
6Đừng thêm thắt chi vào lời Người phán dạykẻo bị Người quở trách, và con thành kẻ nói dối nói gian.
7Con chỉ xin hai điều,Ngài đừng nỡ chối từ trước khi con nhắm mắt :
8Xin đẩy xa con lời dối trá và chuyện lọc lừa.Xin đừng để con túng nghèo,cũng đừng cho con giàu có ;chỉ xin cho con cơm bánh cần dùng,
9kẻo được quá đầy dư, con sẽ khước từ Ngài mà nói :"ĐỨC CHÚA là ai vậy ?"hay nếu phải túng nghèo, con sinh ra trộm cắp,làm ô danh Thiên Chúa của con.
10Chớ đặt điều nói xấu nô lệ với chủ nó,kẻo nó nguyền rủa con và con phải chịu tội.
11Có hạng người nguyền rủa chavà không cầu phúc cho mẹ.
12Có hạng người cứ cho mình là trong sạchdù chưa được gột rửa khỏi vết nhơ.
13Có hạng người giương cặp mắt kiêu kỳ,đưa cái nhìn ngạo mạn.
14Có hạng người răng như kiếm, hàm như dao,ăn sống nuốt tươi kẻ nghèo hèn khốn khổ,gạt họ ra khỏi đất nước, khỏi loài người.
VII. CHÂM NGÔN CÓ SỐ
15Đỉa có hai đứa con gái là : "Cho nữa đi ! Cho nữa đi !"Có ba điều không bao giờ thoả mãn,và bốn chuyện không bao giờ nói : "Đủ rồi !"16Đó là : cõi âm ty, lòng dạ son sẻ,đất chẳng bao giờ no nước,và lửa không bao giờ nói : "Đủ rồi !"
17Kẻ nào giương mắt chế giễu cha,và coi thường chuyện vâng lời mẹ,sẽ bị quạ ở lũng sâu móc mắt, và bị loài diều hâu rỉa thịt.
18Có ba điều quá kỳ diệu đối với tôi,và bốn chuyện tôi không sao hiểu nổi,
19đó là đường diều hâu bay lượn trên trời,đường rắn bò trên đá,đường thuyền bè đi lại giữa biển khơi,và đường của chàng thanh niên tìm đến cô thiếu nữ.
20Đường của người phụ nữ ngoại tình cũng vậy :cô ả ăn xong, chùi miệng và nói : "Em có làm điều gì xấu đâu !"
21Có ba điều khiến đất chuyển rung,và bốn chuyện nó không sao chịu nổi :
22Đầy tớ lên ngôi vua,kẻ ngu được dư thừa cơm bánh,
23người đàn bà dễ ghét kiếm được tấm chồng,đứa nữ tỳ hưởng sản nghiệp bà chủ.
24Trên mặt đất có bốn loài bé nhỏ,nhưng rất mực khôn ngoan :
25Loài kiến là đám dân yếu ớt,nhưng mới mùa hè đã biết chuẩn bị thức ăn.
26Loài ngân thử là đám dân nhược tiểu,nhưng lại biết làm nhà nơi hốc đá.
27Châu chấu nào có vua đâu,thế mà vẫn di chuyển theo hàng ngũ.
28Thằn lằn, ta bắt được bằng tay,nhưng nó sống cả nơi đền đài vua chúa.
29Ba loài có bước đi lẫm liệt,và bốn loài có dáng dấp oai phong :
30Sư tử, dũng mãnh hơn mọi loài thúvà không chịu lùi bước trước bất cứ loài nào,
31gà trống nghênh ngang hay dê đực,và ông vua điều khiển quân binh.
32Nếu con đã dại dột tự đề cao,khi nghĩ lại, con hãy đặt tay lên miệng.
33Vì đánh sữa sẽ được bơ, bóp mũi sẽ bật máu,và chọc giận sẽ sinh chuyện đôi co.
VIII. LỜI CỦA LƠ-MU-ÊN
1Lời của Lơ-mu-ên, vua Ma-xa,những lời thái hậu đã dạy người.2Hỡi con trai ta, đứa con lòng dạ ta đã cưu mang,đứa con ta đã cầu khẩn được.
3Đừng hiến sinh lực của con cho phụ nữ,đừng trao cuộc đời cho những ả làm hư hỏng các vua.
4Hỡi Lơ-mu-ên,đã làm vua thì đừng nên uống rượu,làm người lãnh đạo thì đừng thích chất men,
5kẻo uống vào rồi thì quên cả luật pháp,và coi thường quyền lợi của mọi kẻ khốn cùng.
6Hãy đem chất men cho kẻ đang hấp hối,và đem rượu cho người chịu đắng cay,
7để họ uống mà quên đi cảnh nghèo,khỏi nhớ đến nỗi khổ đau phiền muộn nữa.
8Con hãy mở miệng nói thay cho người câm,và biện hộ cho mọi người bất hạnh.
9Hãy mở miệng xét xử thật công minh,biện hộ cho những kẻ nghèo nàn khốn khổ.
IX. NGƯỜI VỢ ĐẢM ĐANG
10Tìm đâu ra một người vợ đảm đang ?Nàng quý giá vượt xa châu ngọc.11Chồng nàng hết dạ tin tưởng nàng,chàng sẽ chẳng thiếu chi lợi lộc.
12Suốt đời, nàng đem lại hạnh phúcchứ không gây tai hoạ cho chồng.
13Nàng tìm kiếm len và vải gai,rồi vui vẻ ra tay làm việc.
14Giống như những thương thuyền,nàng đem lương thực về từ tận phương xa.
15Nàng thức dậy khi trời còn tối,cung cấp phần ăn cho cả nhà, và sai bảo con ăn đứa ở.
16Nàng để mắt đến một thửa ruộng và tậu lấy ;nàng dùng huê lợi đôi tay mình làm ramà canh tác một vườn nho.
17Nàng thắt lưng cho chặt,luyện cánh tay cho mạnh mẽ dẻo dai.
18Nàng thấy công việc sinh nhiều lợi nhuận,đèn trong nhà thắp sáng thâu đêm.
19Nàng tra tay vào guồng kéo sợi,và cầm chắc suốt chỉ trong tay.
20Nàng rộng tay giúp người nghèo khổvà đưa tay cứu kẻ khốn cùng.
21Nàng không sợ người nhà bị lạnh vì tuyết sương,bởi cả nhà đều được mặc hai áo.
22Nàng tự tay làm lấy chăn mền,nàng mặc toàn vải gai, vải tía.
23Chồng nàng được tiếng thơm nơi cổng thànhkhi ngồi chung với hàng kỳ mục trong dân.
24Nàng dệt vải đem bán,cung cấp dây lưng cho nhà buôn.
25Trang phục của nàng là quyền uy danh giá,nàng mỉm cười khi nghĩ đến tương lai.
26Nàng khôn ngoan trong lời ăn tiếng nóivà dịu hiền khi dạy dỗ bảo ban.
27Nàng để mắt trông nom mọi việc trong nhà,bánh nàng ăn là do mồ hôi nước mắt nàng làm ra,
28con nàng đứng lên ca tụng nàng có phúc,chồng nàng cũng tấm tắc ngợi khen :
29"Có nhiều cô đảm đang,nhưng em còn trổi trang gấp bội."
30Duyên dáng là giả trá, sắc đẹp là phù vân.Người phụ nữ kính sợ ĐỨC CHÚAmới đáng cho người đời ca tụng.
31Hãy để cho nàng hưởng những thành quả tay nàng làm ra.Ước chi nơi cổng thành nàng luôn được tán dương ca tụngdo những việc nàng làm.